در این مقاله مباحثی درباره تقیه از دیدگاه شیخ انصاری، در دو محور تحلیل و بررسی شده است: آیا تقیه عمل سری موقت است یا دائمی آیا تقیه به لحاظ شرعی و عرفی و عقلی جایز است ؟ و یا راه فراری است برای هر کذاب که هر چه می خواهد آشکار کند و هرچه می خواهد پنهان کند؟ در این مقاله در باره این سوالات و همچنین ضرورت دینی و عقلی تقیه، مشروعیت آن در آیات و روایات، و همچنین مثال های تاریخی و شرایط انجام آن، مثال هایی از زندگی پیامبران، آراء و فتاوای دیگر علما از امامیه و عامه ، همچنین تقسیمات تقیه از دیدگاه شیخ انصاری و حکم آن ها نیز بیان شده است.
ائمه اطهار (ع)، حاملان اسرار الاهیاند که به دلیل اختلاف ظرفیت انسانها، به کتمانشان سفارش شدهاند. در متون روایی، توصیههایی درباره لزوم تقیه، کتمان و اشارتهایی در بهرهگیری از ایماء، اشاره و رمزگویی در باب مسائل دینی دیده میشود. در آموزههای ائمه ، تأکید بلیغ بر کاربرد این روشها در تعامل علمی و دینی با دیگران و نیز التزام به طبقهبندی حقایق، به وقت تبیین تعلیمات دینی وجود دارد. این نوشتار سخنان اهل بیت درباره این اصل را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که امامان شیعه برای حفظ و طبقهبندی اسرار و معارف دینی و در نتیجه برای محافظت از جامعه ایمانی، اصل کتمان سرّ را مطرح کردهاند. کتمان سرّ، اصلی راهبردی است که به منظور حفاظت از ایمان مخاطب و احتراز از آسیب به اعتقاد آنها در مقابل معارفی که ظرفیت درک آن را ندارند، تحقق یافته است؛ به گونهای که مراقبتنکردن از این اصل نتایج جبرانناپذیری به دنبال خواهد داشت.
شیخ انصاری کتاب «رسالهای در باب مناسک حج» موافق با احتیاط نگاشته تا برای همه حتی غیر مقلدین ایشان نیز مفید باشد و دلیل عمده اقبال فراوانی که از سوی علما به این کتاب شده، همین موضوع است. در میان آثاری که علمای بزرگ شیعه به فارسی در باب مناسک حج نوشتهاند، کتاب «رسالهای در باب مناسک حج» نوشته شیخ مرتضی انصاری، از پرمراجعهترین آثار محسوب میشود.