علویان طبرستان اولین حکومت شیعی بودند که در منطقه شمال ایران به حکومت رسیدند. این منطقه به لحاظ جغرافیایی و دوری از حکومت مرکزی شرایطی را فراهم کرده بود که شیعیان و مخالفان حکومت عباسی در زمان ظلم و جور آنان به این منطقه روی آورند. یاری مردم منطقه و حمایت از سادات در ابن منطقه به تشکیل حکومت شیعی طبرستان منجر شد علت های روی آوردن علویان به این مناطق در این مقاله بررسی می شود.
برپایی حکومت علویان، مهمترین رویداد سیاسی بود که پس از ورود اسلام به ایران در طبرستان شکل گرفت. کاربست نظریة «کنش جمعی» از چارلز تیلی که به انقلابها و حرکتهای اجتماعی میپردازد، در ارائة خوانشی جدید از این جنبش تأثیرگذار است. در پژوهش حاضر، با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی - تحلیلی، جنبش علویان با رویکرد به آراء تیلی بررسی شده است. سؤال اصلی مقاله این است که کاربست نظریة یادشده، چه ابعادی از این جنبش را نمایان میکند؟ به نظر میرسد علویان از راهاندازی این جنبش، تحقق سه هدف را در نظر داشتند: 1. حفظ بقا؛ 2. رسیدن به قدرت سیاسی؛ 3. گسترش مبانی تشیع. بر این اساس، پس از رسیدن به قدرت، با عنایت به هویت دینی مشترک با مردم و حاکمان بومی، سازمانی با شاکلة نظامی و دینی ایجاد گردید. بسیج منافع توسط رهبران علوی به صورت تهاجمی و تدارکاتی بوده و ماهیتی اجبارآمیز و هنجاری داشته است. عنصر قدرت در این جنبش، دو سویة تقابلی (خلافت سنی/ حکومت شیعی) دارد. مهمترین فرصتهای پیشآمده برای رهبران جنبش، عبارت است از: ایجاد هویت دینی مشترک، بهرهجویی از توان نظامی حاکمان محلی و استفاده از ظرفیتهای توده. سامانیان و کینخواریان، مهمترین عوامل تهدید علویان بودند که سیاست سرکوب را پیش گرفتند. نوع کنش جمعی علویان، رقابتی و نوخواهی بوده و بر مبنای تقابل دوگانه خودی - بیگانه شکل گرفته است.
مکتب نگارگري بغداد، از ابتداي حکومت خلفاي عباسي به عنوان يکي از قديمي ترين مکاتب نگارگري اسلامي به مصور سازي کتبي با موضوع هاي علمي و فني پرداخته است، چرا که در ابتدا به جهت منع مذهبي تصويرنگاري در اين دوره، هنرمندان از ترسيم تصاوير انساني خودداري مي کردند. اين مکتب در دوره هاي بعد از شهر بغداد تحت حاکميت سلسله هاي مختليي چون آل جلاير، صفوي و عثماني قرار گرفت، شکل، سمت و سويي ديگر پيدا کرد. در دوران آل جلاير و حکومت عثماني، هنرمندان به ترتيب به مصور کردن نسخه هاي ادبي، همچون ديوان خواجوي کرماني و سلطان احمد جلاير و در زمان حاکميت عثماني به مصورسازي و نسخه هاي عرفاني مذهبي روي آوردند. در مکتب بغداد عثماني شاهد مصورسازي کتبي با مضامين شيعي تحت تاثير افکار و انديشه هاي هنري هنرمندان و حاميان شيعي مذهب صفويان هستيم که در آن ها داستان ها و مضاميني از زندگي پيامبر (ص)، حضرت علي (ع) و اهل بيت (ع) تصوير شده است. اين مقاله سعي دارد با توجه به روند و سير تحول نسخ مصور مکتب بغداد، نگاره هايي از نسخه هاي مذهبي سير النبي، حديقه الشهدا، نفحات الانس، مقتل آل الرسول و ثواقب مناقب را در زمان حاکميت عثماني را برري کند.