نوشته اى که از نظر خوانندگان عزیز مى گذرد ترجمه مقاله استاد ابراهیم احمد با عنوان : ( الصوم عندالفاطمیین) است که به طور خلاصه در باب اختلاف هلال در کشورهاى مختلف اسلامى بحث مى کند. نویسنده سعى دارد ضمن نشان دادن راه حلى براى برطرف ساختن این مساله یک روش عملى یکسان را دراحتساب ماههاى قمرى ارائه دهد تا آغاز وانجام این ماهها خصوصا ماه مبارک رمضان و دو عید فطر و قربان در همه بلاداسلامى در یک روز باشد واز بروزاختلاف جلوگیرى شود و در همین راستا قواعد واصول( فاطمیان) را توصیه مى کند ( البته نه به صورت یک راه حل قطعى ) تا شاید محققین دیگر نیز با توجه به نظریات گوناگون به یک نتیجه کافى و نهایى دست پیدا کنند.
کان لموسم الحج خصوصیة بالغة الأهمیة عند اهل البیت( منذ أیام الاسلام الأولى فی البعثة النبویة حینما وظف الرسول الکریم محمد$ موسم الحج لنشر الإسلام بین القبائل ولتعریة قریش ومواقفها من الإسلام والمسلمین لذلک حاولت منع تواصل الرسول بینه القبائل العربیة بشتى السبل من المقاطعة والحصار ولکنها لم تنجح فااستطاع الرسول التواصل مع زعماء الخزرج والاوس فی یثرب وعرض علیهم الإسلام تقبلوا بذلک وبایعوه على النصرة والذب عنه فکان هذا من ثمرة الحج توظف الرسول الکریم ایضا الحج فی تبلیغ موقفه النهائی من وجود الشرک فی أرض العرب حینما ارسل الإمام علی بن أبی طالب% إلى مکة بتبیلغ سورة براءة عام 9 هج وفی العام التالی حج حجته حجة الوداع التی أوضح فیها التعالیم الأخیرة لدینه وجعل علی بن أبی طالب% خلیفة له ولکن لم تجری الأمور وفق ما أراد$ وفی أیام الإمام علی کان لموسم الحج الوسیلة المهمة لتبیان فساد آراء معاویة وشقه لعصا الأمة إذ لم یستطع الإمام الحج فی أیام خلافته بنفسه لانشغاله بالحروب وفی أیام الحج بین الإمام الحسن% حقیقة الصلح الذی جرى بینه وبین معاویة للناس بعدما أقطار الناس علیه یسألونه عن سبب ذلک توظف الإمام الحسین الحج لإعلان الثورة ضد یزید بن معاویة وخرج من مکة فی الترویة قاصدا العراق وکذلک الحال بباقی اهل البیت الذین وقفوا موسم الحج فی تبلیغ أحکامهم المدینة ومواقفهم من الأحداث والثورات التی اندلعت فی أیامهم وکلک وسیلة لإیصال الحقوق الشرعیة والأموال لهم واستمرت هذه الحالة إلى أیام الجواد والهادی( الذی بدأ یقل اختلاط الأئمة بالناس فی أیامهم لینعدم فی أیام الإمام العسکری% الذی لم یتمکن من الحج ام الإمام الأخیر فتذکر النصوص ان إعلان خروجه للعالم سیکون فی موسم الحج.
معرفى اجمالى كتاب: كتاب نهج الحق علامه حلى يكى از استدلالىترين كتب اعتقادى شيعه است. مولف در اين كتاب براهينى را ذكر مىكرده و به عنوان عقيده خود انتخاب مىكند. اين كتاب به گفته مولف بهطور مختصر و بدون زوائد نوشته شده است. كتاب نهج الحق را علامه به امر سلطان محمد خدابنده( اولجايتو) نگاشته است. اين كتاب علاوه بر مباحث اعتقادى، به بخشى از مباحث فقهى و اصول فقه هم پرداخته است. بعد از وفات مولف، فضل بن روزبهان اصفهانى در رد و نقض اين كتاب كتابى تاليف نمود به نام«ابطال الباطل و اهمال كشف العاطل». شهيد قاضى سيد نور الله شوشترى كتاب روزبهان را نقد و از آراء علامه حلى دفاع نمود، او كتاب خود را«احقاق حق» نام نهاد. وقتى عامه از كتاب قاضى اطلاع پيدا كردند او را آنقدر مورد ضرب و شتم قرار دادند كه بالأخره در سال 1019 ه. ق به شهادت رسيد. ساختار كتاب: كتاب بهطور كلى در هشت مساله، مباحث مربوط به عقائد، اصول فقه و فقه را بيان كرده است. المسألة الاولى: مسأله اول در مورد محسوسات مىباشد. مولف مىگويد:محسوسات اصل اعتقادات مىباشد. اين مسأله از هفت بحث تشكيل يافته است. مباحثى همچون: ادراك، شرائط روية، وجوب روية، امتناع ادراك با فقدان شرائط و اينكه خداوند رويت نمىشود. المسألة الثانية: در مورد مباحث نظر مىباشد. در اين مسأله مولف طى 7 بحث از كيفيت علم به نتيجه در قضايا، واجب بودن نظر عقلا و واجب بودن معرفت عقلا بحث مىكند. المسألة الثالثة: مباحث مربوط به صفات خداوند و عدل مىباشد. اين مسأله از 11 مبحث تشكيل يافته است؛ مباحثى پيرامون قدرت خداوند، جسم نبودن او، جهت نداشتن، اتحاد و طول نداشتن در غير، مباحثى پيرامون كلام الهى و... مطرح شده است. بحث يازدهم اين مسأله مربوط به عدل مىباشد اين از 19 مطلب تشكيل يافته است كه مولف طى اين 19 مطلب ادله عدالت خداوند، بيان و ادله جبريون و قدريها را مورد انتقاد قرار داده و از حسن و قبح افعال، كسب، اراده، تكليف و اعراض بحث مىكند. المسألة الرابعة فى النبوة: اين مسأله كه بيشتر در مورد نبوت خاصه مىباشد از 3 مبحث تشكيل يافته است؛ اثبات نبوت حضرت خاتم( ص)، عصمت انبياء( ع) و منزه بودن پيامبر( ص) از دنائت پدران و ناپاكى مادران. المسألة الخامسة: در رابطه با مباحث مربوط به امامت است كه از چهار مبحث تشكيل يافته است. مبحث اول در وجوب عصمت امام، مبحث دوم در اثبات افضليت امام از رعيت، مبحث سوم در طريق تعيين امام و مبحث چهارم در تعيين امام است. مولف در ابتدا به ادله عقلى و سپس به ادله نقلى بر امامت بلافصل امير المومنين( ع) استدلال مىكند. علامه حلى در ادله نقلى كه خود بدو قسم تقسيم شده است ابتدا آيات را كه 84 آيه مىباشد، ذكر كرده و سپس روايات را كه 27 روايت از پيامبر مىباشد ذكر نموده است. او سپس به بيان فضائل امير المومنين پرداخته و بعد از آن به بخشى از مطاعن خلفاى ثلاثه اشاره مىكند مولف در پايان اين مبحث به بعضى از مطاعن معاويه و همچنين بعضى از صحابه اشاره نموده است. او بحثى نيز پيرامون كارهاى عايشه دارد. المسألة السادسة: در مسائل مربوط به معاد مىباشد. مولف در اين مسأله تنها دو مبحث از مباحث معاد، يعنى اثبات معاد جسمانى و بحث استحقاق ثواب و عقاب را مورد بحث و بررسى قرار داده است. المسألة السابعة: مولف در اين مسأله مباحثى را پيرامون اصول فقه مطرح كرده است. مطالب اين مسأله در دو فصل تنظيم شدهاند: فصل اول مباحث مربوط به تكليف همچون حكم، اقسام واجب، مخاطب تكليف بودن كفار، انقطاع تكليف و تعلق تكليفبه محال و فصل دوم مباحث مربوط به ادله مىباشد؛ مباحثى همچون كتاب، اجماع، خبر، قياس، استحسان، اجتهاد و... المسألة الثامنة: در اين مساله مباحث مربوط به فقه در 17 فصل بيان شده است. در واقع هريك از فصلها به نام يكى از ابواب فقهى مىباشد و مولف در هريك از آنها موارد اختلافى بين شيعه اماميه و ديگر مذاهب اسلامى را بيان مىكند. ويژگيهاى كتاب 1- تناسب مطالب: گرچه مولف اين كتاب را در اصول عقائد نوشته است و از همه اصول بحث نموده است، اما چون بيشترين توجه ايشان دفاع از مذهب اماميه بوده و از سوى ديگر اساسىترين فرق بين شيعه اماميه و اهل سنت مسأله امامت مىباشد، لذا حدود 40 درصد مطالب كتاب مباحث مربوط به امامت است. همچنين در مباحث ديگر بيشتر مباحث تطبيقى بين شيعه و اهل تسنن مورد بحث و بررسى واقع شده است. 2- تأثير كتاب در مخالفين: از آنجائى كه مولف ابحاث و ادله اين كتاب را بدون تعصب به مذهب خاصى بيان نموده است بلكه او ادلهاى را بيان نموده و در آخر آنچه برهان مطابق آن بوده همان معتقد مولف گشته است. ازاينروتاثير بسزائى در مخالفين بدون تعصب مىگذارد و شايد همين علت باعث شده است كه روزبهان اصفهانى اين كتاب را نقض كند و مدافع اين كتاب يعنى قاضى سيد نور الله شوشترى را به شهادت برسانند. نسخهشناسى: اين كتاب چندين مرتبه به طبع رسيده است كه مشخصات آنها در ذيل مىآيد: 1- در سال 1344 ه. ق در بغداد در 203 صفحه. 2- در سال 1379 ه. ق در بغداد توسط مطبعة دار السلام در 590 صفحه. 3- در سال 1402 ه. ق در بيروت توسط دار الكتب اللبنانى در 590 صفحه. 4- در سال 1410 توسط الشركة العالمية للكتاب با تحقيق فرج الله حسينى. 5- نسخه موجود در برنامه: اين نسخه در سال 1408 ه. ق در قم توسط موسسه دار الهجرة، با تصحيح شيخ عين الله حسنى ارموى و با مقدمه آقاى رضا صدر در 608 صفحه به چاپ رسيده است و تاكنون چندين مرتبه تجديد چاپ شده است. مقدمه اين نسخه در مورد شخصيت علامه حلى و آثار او مىباشد. اين نسخه شامل فهرست مصادر و مآخذ و فهرست مطالب مىباشد.