کتابخانه مجازی ادبیات

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

آزاد اندیشى براى این است که اندیشه به آزادى بینجامد. چون اندیشه، بویژه نوع آزاد آن، تحقق یافته نیست. این اندیشه براى به حقیقت پیوستن مرادها و مقصودهاى خود ابتدا خود را از وابستگى رها مى‏کند و به دنبال آن راه وارستگى را پیش مى‏گیرد. آزاد اندیشى در غرب، برابر است با قدرت‏زدایى، تهى شدن اندیشه از سنت و سرشت قدسى، اما در شرق، بویژه میان حوزه‏ها، آزاد اندیشى به منظور دستیابى به حق صورت مى‏گیرد که در اساس امرى است قدسى و ناسوتى. براین اساس، آزاد اندیشى دستاورد، نگاه از بالا، یا پایین، یا دور یا نزدیک، یا حاصل اندیشه‏هاى کوچک بازدارنده نیست، اندیشه‏هایى که مى‏توانند همه زندگى را پر کنند و هرگز به انسان اجازه نمى‏دهند تا به آن‏چه توانایى تحصیل آن را داشته است، برسد. آزاد اندیشى، ریشه در عینیت‏گرایى، واقع‏بینى و آزمون و خطا و تجربه دارد و بیان دستاوردهاى آن به قالبهاى نوین نیازمند است و از لوازم آن عدم تعهد به افکار و اندیشه‏هاى آبایى و بتهاى قبیله و صنف است. آزاداندیش، براساس باورهاى از پیش پذیرفته شده نمى‏اندیشد، و منطق توجیهى را به کار نمى‏گیرد. دغدغه کشف حقیقت از خصلتهاى روحى این فرد است.

پروسه‏ها و علتها، شرح مى‏دهند که چرا پاره‏اى از چیزها اتفاق مى‏افتند و پاره‏اى چیزها هرگز اتفاق نمى‏افتند. یا بعضى از چیزها چرا اتفاق خواهند افتاد. در شکل‏گیرى یک پدیده، ممکن است علتهاى گوناگونى نقش بیافرینند به همین ترتیب ممکن است پیامدهاى گوناگونى به وسیله یک علت یا علتهاى چند به وجود آید. در مَثَلْ سببها و انگیزه‏هاى سیاسى، اقتصادى یا آزادیهاى مذهبى از سببها و علتهاى مهاجرت مردم از یک کشور به کشور دیگر هستند و این امر پیامدهاى خاص خودش را به دنبال دارد.