کتابخانه مجازی ادبیات

ظلم ستیزی و عدالت طلبی از اهداف بسیاری از جنبش ها در تاریخ ایران بوده است. این مفاهیم زمانی برجسته می شدند که مردم تحت سلطهٔ حاکمان مستنبد قرار داشتند و اوضاع سیاسی،اجتماعی و اقتصادی رو به وخامت می گذاشت. عصر مغولان و ایلخانان از جمله این دوره های تاریخ ایران است که ظلم و بی عدالتی در جامعه گسترش یافت و باعث پدید آمدن جنبش های مردمی ظلم ستیز و عدالت طلب شد. نهضت شیعی سربداران در قرن هشتم هجری قمری از جنبش های ظلم ستیز و عدالت طلب مخالف مغولان بودکه توانست با بازتولید مفاهیم ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه شیعی حدود نیم قرن در خراسان حکومتی را تشکیل دهد . این پژوهش می کوشد تا پاسخی به این سوال دهد که چرا مفهوم ظلم ستیزی و عدالت طلبی بیشترین نقش را در تشکیل و موفقیّت حکومت سربداران خراسان داشته است ؟نتایج پژوهش بر این نکته تاکید دارد که عدالت طلبی و ظلم ستیزی نهضت سربداران تحت تاثیر نهضت عاشورا و فرهنگ اهل بیت قرار داشته است و این نهضت با توسل به این مفاهیم موفق به تشکیل حکومت شد. لذا شناسایی و معرفی اهداف ظلم ستیزانه و عدالت طلبانه نهضت شیعی سربداران از اهداف این پژوهش به شمار می آید. روش تحقیق به شیوه توصیفی و تحلیل و متکی بر منابع کتابخانه ای است.

یکی از ویژگی هاي تاریخ سیاسی ایران در قرن هشتم هجري قمري یا در حد فاصل زوال ایلخانان تا روي کار آمدن تیموریان، وجود سلسله هاي محلی متعددي است که در چهار گوشه ي ایران تشکیل شدند. در این میان در شرق ایران و در خراسان، در کنار قدرت نمایی هاي آل کرت، طغاتیمور و جانی قربانی ها، حکومت سربداران با به قدرت رسیدند، که از جانب شمال با حکومت طغاتیموریه با مرکزیت استرآباد همجوار بودند. سربداران اگرچه از جهت وسعت مملکت و قدرت و دوام دولت و عظمتِ آثار مقام شامخی نداشتند، اما از یک نظر در تاریخ ایرانِ قبل از تشکیل سلسله ي صفویه اعتباري خاص یافتند؛ مذهب تشیع اثنی عشري که با اتکاء بر این مذهب به صورت یک ایدئولوژي حاکمیت توانستند قیام خود را در جامع هدایت کرده و در خلال نیم قرن، بعد انقلابی آن را به بار بنشانند و باعث گسترش و نفوذ آن در سایر نواحی گردند. با این حال مسائل ارضی و گسترش قلمرو، بویژه رقابت بر سر تصرف خراسان، تفاوت و تباین مذهبی و همچنین رهایی سراسر خراسان از زیر یوغ مغولان از جانب سربداران، برخورد و تنش هایی را بین طرفین گریزناپذیر می ساخت. بررسی مناسبات سیاسی، مذهبی سربداران و طغاتیموریه و دلایل و عوامل مهم در برخورد این دو حکومت، با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی محور کار این مقاله است.