انقلاب اسلامی ایران مهم ترین جنبش اسلامی معاصر است که نماد و مظهر اسلام گرایی در عصر حاضر به شمار می آید . این انقلاب حرکتی بود که به جهت ویژگی های خاص و منحصر به فرد خود ، شگفتی همه اندیشمندان غربی و شرقی را برانگیخت و به تعبیری ، وجدان های غربی را در دو بعد دولتی و مردمی تکان داد و به صورت معمایی برای تحلیلگران سیاسی و اجتماعی جلوه گر شد. آنچه این معما را پیچیده تر کرد ، شخصیت امام خمینی بود که نقش اساسی در پیروزی انقلاب و تشکیل حکومت ایفا کرد و اساسا پایه ریزی جمهوری اسلامی ، حاصل تلاش شخصیتی چون امام خمینی بوده است.
این مقاله، با توجه به اهمیت نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران و پررنگ شدن نقش ملیگراها در این نهضت در عمده آثار منتشرشده در حوزه تاریخ معاصر، درصدد تبیین نقش عناصر و گروههای مذهبی در این نهضت عظیم ضداستعماری است. بر این اساس، با مراجعه به منابع مکتوب، به بررسی نقش عناصر و نمادهای مذهبی شیعه در این نهضت پرداخته شده است. بررسی منابع مذکور نشان میدهد که عنصر ولایت با دو جلوه «ولایت فقها در عصر غیبت» و «تولی و تبری» و نمادهای مذهبی مثل مناسبتها و مراسمهای مذهبی، جهاد و شهادتطلبی، اماکن مذهبی، استناد به آیات و روایات در بیانیهها و تجمعات و شعارهای مذهبی نقش بسیار مؤثری در این نهضت داشته است.