کتابخانه مجازی ادبیات

ویلفرد مادلونگ یکی از برجسته‌ترین خاورشناسان شیعه‌پژوه معاصر است که آثارش در همسنجی با سایر شیعه‌پژوهان غربی از امتیازهای علمی و روشی بسیاری برخوردار است. اولین مقالۀ مدخل «حسین‌بن ‌علی علیه السلام» در دایرة‌المعارف ایرانیکا در مورد حیات و اهمیت امام حسین علیه السلام در شیعه، توسط وی نگاشته شده است. در این پژوهه با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد مقالۀ مادلونگ پرداخته شده است. برایند بررسی و نقد گزارش وی، خصوصا در مورد شیوۀ استفاده از منابع در روایت رخدادهای پیرامون صلح و تدفین امام مجتبی علیه السلام و برخی از مواضع حضرت اباعبدالله علیه السلام است. مادلونگ در مقالۀ خود، صرفا به نقل مبتنی بر منابع بسنده نکرده و در بسیاری از موارد، برداشت‌ها و تحلیل‌های شخصی خود را نیز ارائه کرده است.

درباره زمان پیدایش و شکل‌گیری مراسم روز عاشورا در میان جوامع شیعی، با استناد به گزارش‌های مورخان معتبر عراقی همچون ابن جوزی (المنتظم، ج۱۴، ص۱۵۰) و ابن اثیر (الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۵۴۹) مبنی بر عزاداری‌های شیعیان بغداد در روز عاشورا که در زمان معزّالدوله دیلمی (حکومت: ۳۳۴-۳۵۸ق) از سال ۳۵۲ق آغاز شد و در سال‌های بعد نیز ادامه یافت، دیدگاهی که میان بسیاری از اسلام‌شناسان و پژوهشگران تاریخ تشیع، از جمله علی‌اصغر فقیهی (تاریخ آل‌بویه، ص۳۰)، هاینس هالم (شیعه، ص۶۱)، حمزة الحسن (طقوس التشیّع، ص۴۴۰) و دیگران رواج یافته، آن است که این عزاداری‌ها، نخستین مراسم‌های رسمی و عمومی روز عاشورا در میان جوامع شیعی بوده و در واقع آل‌بویه نخستین حکومتی بوده‌اند که برپایی چنین مراسمی را حمایت کرده و به ترویج آن پرداخته‌اند. چنانکه گزارش‌های همان مورخان، حاکی از برپایی مراسم جشن و سرور روز غدیر پیش از مراسم سوگواری روز عاشورا، یعنی به فاصله زمانی کمتر از یک ماه از آن بوده است.

دنیا از موضوعاتی است که در متون اسلامی، به ویژه در نهج البلاغه، فراوان به آن توجه شده و با تعابیری دقیـق و تاثیرگذار و تمثیـلات و استعـاراتی بلـیغ ازآن سخن رفته است. این موضوع از آن جهت حـائز اهمیت است که با شناختی صحیح و اصولی از دنیا و حسن و قبح رویکرد به آن می توان سبک زندگی را اصلاح کرد و در بهبود وضع جامعه نیز مفید و موثر بود. اصولا امام علی(ع) از دو بعد کاملا متفاوت به دنیا می نگردکه هر یک را اوصافی درخور تامل است و به نوع نگرش انسان به جهـان طبیعت بستگی دارد. در این ارتباط است که تابع گرایی و متبوع گرایی معنی پیدا می کند و سپس مدح و قـدح دنیا شکل می گیرد. البته نکته اصلی در تفسیـر امام از دنیـا جز این نیست که جهـان برای انسان است نه انسان برای جهـان، بدون آنکه ذره ای از ارزش جهـان کاهش گیرد. هـدف، ارج نهادن به ارزش های انسان است نه بی اعتبارکردن ارزش های جهان. در این مقاله سعی شده است دنیا در فرهنگ حیات بخش علوی مورد بحث و بررسی قرارگیرد و در این راستا، از مسائلی چون رابطه انسان و جهـان، مـدح و ذم دنیا، مفهوم علاقه به دنیا، و تضاد دنیا و آخرت سخن به میان آید.

شورا از اصول بدیهی و ضروری اسلام است که در اداره امور جامعه و تحکیم روابط اجتماعی نقشی به سزا دارد. این امر مهم و حیاتی را ضوابط و معیارهایی است که رعایت آنها آدمی را در تصمیم گیری ها از خطا و لغزش مصون می دارد و تلاش وی را در دفع مضار و جلب منافع و مصالح عمومی به نتیجه می رساند. ازاین رو، هیچ کس از مشورت جویی و نظرخواهی و بهره گیری از آرا و افکار و تجارب مشاوران متعهد و متخصص بی نیاز نیست. علاوه بر آیات صریح قرآن کریم درباره شورا و مشورت و ترغیب بدان، در تعالیم پیشوایان معصوم، به ویژه امام علی (ع)، بدین مهم از زوایای گوناگون پرداخته شده و از اصول و آداب آن به طرزی بدیع سخن رفته که در خور مطالعه و بررسی دقیق و همه جانبه است. در این مقاله با تاکید بر عظمت اندیشه ملکوتی حضرت علی(ع) و تفوق آن بر افکار و آرای بشری تلاش شده است به مبانی شورا در اندیشه علوی، با محتوا و اهدافی متعالی، توجه شود. بدین منظور، طرحی در تطبیق نظریات امام(ع) با آیات شورا ارائه شده و در آن از اهمیت و ضرورت، فواید و آثار، اصالت و حجیت و نیز حدود و جایگاه مشورت سخن به میان آمده و سپس جنبه های ایجابی و سلبی آن در طیفی وسیع تبیین شده است که درواقع انسان شناسی شورا از دیدگاه امام علی (ع) را تداعی می کند.