هدف از نگارش این مقاله ، توجه دادن به نقش مهم و تعیین کننده تعالیم گرانبهای پیشوایان شیعه در پیدایش و گسترش علوم عقلی ـ اعم از حکمت الهی و کلام اسلامی ـ از رهگذر مطالعه در احادیث حکمی امام صادق علیه السلام و شرح آنهاست ؛ احادیثی که با روش عقلی و استدلالی درباره کلیات جهان هستی و آغاز و انجام آن و توحید ذات خداوند و معرفت اسمای حسنا و صفات علیای او به دقیقترین وجه بحث می کند و مراتب کمال انسانیت و درجات قرب و ولایت را توضیح می دهد و از معانی باطنی و اسرار نهانی وحی الهی پرده بر می دارد. پایه آنها بر ابحاث عامه حکمت الهی نهاده شده و توجیه و تبیین آنها جز در پرتو نتایج حاصل از مباحث عامه حکمت اسلامی امکان پذیر نیست. در نتیجه این پژوهش، روشن خواهد شد که چرا اندیشه شیعی در مرتبه ای ممتاز در مجموعه انچه حکمت اسلامی نامیده شده است، اهمیت دارد و چگونه ذخایر علمی تشیع، زمینه و ساختار حکمت الهی را فراهم کرده و موجب گردیده است تا فضایی عقلانی و اجتماعی به وجود آید که حکمای اسلامی در آن به تفکر حکمی بپردازند. آنچه در اینجا جلب نظر می کند، خلاقیت حکمی سخنان ائمه به ویژه امام صادق (ع) و نقش آنها در تاملات و ژرف اندیشی حکمی دوره های بعد است.

منابع مشابه بیشتر ...

626118cc57bba.JPG

الحقبة التأسیسیة للتشیع الاثني عشري: حوار الحدیث بین قم وبغداد تألیف الدکتور أندرو ج. نیومان؛ عرض ودراسة

علی زهیر هاشم الصراف

خلّف المستشرقون أسلاف الباحثین الغربیین حالیاً تراثاً لا بأس به من الدراسات المشرقیة والإسلامیة إستفاد منه هؤلاء الباحثون، فالإستشراق تحوّل إلى مجالات علمیة بحتة أصبحت تدرسها الکلیات ومراکز الأبحاث، لکنّ تلک الأبحاث بقیت تخدم أهداف ومصالح الغرب الإمبریالیة فی بعض الموارد، إلا أن الکثیر منها حالیاً نابعة عن وجدان باحثین غربیین أحرار یصنّفون الکتب والأبحاث من أجل إرضاء أطماحهم البحثیة واستکمالاً لمسیرتهم العلمیة. ومن جملة الحقول البحثیة المهمة التی کتب فیها الباحثون الغربیون الکثیر من هذه الدراسات، هی الدراسات الإسلامیة والحدیث الشریف منها بالتحدید سیّما الحدیث الشیعی. ومن هؤلاء الباحثین المعاصرین أستاذ جامعة إدینبرا الدکتور أندرو ج. نیومان الذی شهدنا له العدید من المساهمات فی حقل الفکر الإمامی وبالتحدید دراساته فی الحدیث الشیعی وجهود علماء الإمامیة فی العصر الصفوی وتحدیداً فی موضوع جدلیة الدین والعلماء مع السیاسة ورجالها. وما نهدف إلیه من دراستنا هذه هو نقد کتاب الباحث نیومان الهامّ عن تاریخ الحدیث الشیعی فی القرون التأسیسیة للمذهب الإمامی وأثر النهجَین الفکریَین الهامَّین عند علماء الإمامیة وهما: النهج الأصولی والنهج الإخباری الذی یمثله قم والقمّیون آنذاک فی تدوین أقدم ثلاثة مجامیع روائیة عند الشیعة الإمامیة: المحاسن للبرقی (توفی بین 274ـ280 ه‍/ 887ـ893 م) وبصائر الدرجات للصفّار القمّی (ت 290 ه‍/ 903 م) والکافی فی علم الدین للکلینی الرازی (ت 329 ه‍/ 941 م) وفق منهج التحلیل التاریخی والإستقرائی للنصوص التاریخیة والروائیة سیّما من تلک الکتب.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

594fb2873f08e.jpg

امام صادق (ع) و حکمت الهی

محمدامین شاهجویی

هدف از نگارش این مقاله ، توجه دادن به نقش مهم و تعیین کننده تعالیم گرانبهای پیشوایان شیعه در پیدایش و گسترش علوم عقلی ، اعـم از حکمـت الهـی و کـلام اسلامی از رهگذر مطالعه در احادیـث حکمـی حضـرت امـام صـادق (ع ) و شـرح آنهاست ؛ احادیثی که با روش عقلی و اسـتدلالی دربـاره کلیـات جهـان هسـتی و آغاز و انجام آن و توحید ذات خداوند و معرفت اسمای حسنا و صفات علیـای او به دقیق ترین وجه بحث می کند و پایه آنها بر ابحاث عامه حکمت الهی نهاده شده و توجیه و تبیین آنها جز در پرتو نتایج حاصل از مباحـث عامـه حکمـت اسـلامی امکان پذیر نیست . در نتیجه این پژوهش ، روشن خواهد شد که چرا اندیشه شیعی در مرتبـه ای ممتـاز در مجموعه آنچه «حکمت اسـلامی » نامیـده شـده اسـت ، اهمیـت دارد و چگونـه ذخایر علمی تشیع ، زمینه و ساختار حکمت الهی را فراهم کرده و موجب گردیده است تا فضای عقلانی و اجتماعی ای به وجود آید که حکمای اسـلامی در آن بـه تفکر حکمی بپردازند. آنچه در این جا جلب نظر می کند، خلاقیت حکمی سخنان ائمه هدی (ع ) به ویـژه امـام صـادق (ع ) و نقـش آنهـا در تـاملات و ژرف اندیشـی حکمی دوره های بعد است .

علوم/علوم فلسفی
مقاله