کتابخانه مجازی ادبیات

سازمان های وکالت امامیه و دعوت اسماعیلیه دو نهاد سری بودند که هرکدام با هدف انتشار و استمرار فعالیت های عقیدتی،سیاسی و تبلیغی خود در نواحی متعدد سرزمین های اسلامی و در چارچوب برنامه ای منظم و سازمان یافته ، با محوریت امامان و سلسله وکلا و داعیان خود به وجود آمدند.امامان معصوم (علیهم السلام) در عصر حضور برای تسهیل و امکان بهتر ارتباط با شیعیان سازمان وکالت را تشکیل دادند و امامان اسماعیلیه نیز با ایجاد سازمان دعوت و بهره گرفتن از داعیان خود کوشش نمودند ارتباط منظم با پیروان خود را فراهم کنند.لازم به ذکر است که اهمیت بررسی تطبیقی این دوسازمان موجب قضاوت بهتر تاریخی نسبت به سیاست ها،اهداف وعملکرد آنان می شود. پرسش اصلی در این مقاله این است که دو سازمان وکالت و دعوت چه وجوه اشتراک و افتراقی در چگونگی شکل گیری و پیدایش سازمانی خود داشته اند؟در پاسخ می توان گفت،سازمان وکالت امامیه در شرایط خاص تاریخی دوره امام صادق(ع) به بعد بنا به دلایل افزایش تدریجی شیعیان ، سخت گیری روز افزون دولت عباسی ، دشمنی دیگر رقبا و مخالفان عقیدتی و سیاسی نسبت به آنان ،توسط امامان معصوم شکل گرفت.امامان(علیهم السلام) با اهداف چندگانه ساسی-اجتماعی به هدایت شیعیان ، حفظ ارتباط و صیانت از آنان ، گسترش و تحکیم عقاید شیعه ،احقاق حق اهل بیت و ترویج معارف شیعه کوششی مستمر داشتند.اسماعیلیه نیز با تشکیل سازمان دعوت مدعی امامت منصوص اسماعیل و فرزندش محمد بن اسماعیل، به عنوان امام پس از امام صادق(ع) بودند.

محمد بن هانی، شاعر شیعه مذهب اندلس، زبان شعر را ابزاری برای بیان عقاید دینی خود به کار برده و در بخش مدحی قصائد، فاطمیان را ادامه دهنده راه ائمه(ع) می­داند و در ضمن بیان حقانیت آنها و بطلان دعاوی عباسیان و امویان، حقانیت اهل بیت(ع) و مظلومیت آنها را بیان می­کند؛ نکته اصلی و مهم در این اشعار این است که ابن هانی عقایدی چون امامت، شفاعت، قاطعیت، گذشت و بخشش را - که از عقاید اصلی تشیع می­باشد- در بخش مدحی قصیده به کار برده است؛ البته با ظرافتی خاص که اهل ذوق و آشنایان با مفاهیم قرآن قادر به درک آن هستند. وی بنابه مقتضای شرایط جامعه خود- که با اهل تشیع به شدت برخورد می‌کردند- نمی­توانست با صراحت به بیان این مفاهیم بپردازد. پژوهش حاضر، جستاری برای تبیین اصول عقیدتی تشیع است که ابن هانی به عنوان پیرو و حامی این مذهب در اشعار خود به بیان و دفاع از آنها پرداخته است.