کتابخانه مجازی ادبیات

بجز همسران پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) شمار زیادی از بزرگان صحابه ( 7 ) نیز در احادیثی که از آنان نقل شده ، تصریح کرده اند که آیه تطهیر در مورد خمسه طیبه ، یعنی پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) ، علی ( علیه السلام ) ، فاطمه ( علیها السلام ) ، حسن و حسین ( علیهما السلام ) نازل شده است . نمونه ای از نقل های روایات مورد نظر چنین است : مسلم در صحیح خود از پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) نقل می کند که فرمود : « لا یزال الدین قائما حتی تقوم الساعة ، أو یکون علیکم اثنا عشر خلیفة کلهم من قریش » . چنانکه می بینید در همه روایات فوق ، سخن از این است که این دوازده نفر ، خلفای « امت » اند و واژه « امت » همه پیروان پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) را تا قیامت شامل می شود و به هیچ عنوان نمی توان واژه امت را به مسلمانان قرن اول یا دوم اختصاص داد . ( 1 ) همچنین ، حافظان اهل سنت از پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) احادیث صحیحی نقل کرده اند که نشان می دهد ، در هر عصری برای مردم آن عصر ، امامی وجود دارد و مسلمانان وظیفه دارند آن امام را بشناسند و بیعت او را بر گردن داشته باشند ؛ و عظمت این امام به حدی است که هر کس بمیرد و او را نشناسد و در بیعت او قرار نداشته باشد ، مرگش از نوع مرگ جاهلی است .

اين نوشتار، ادامه مقالات گذشته و تاملي بر چگونگي ارائه معارف مهدوي از سوي امام کاظم و امام رضا عليهما السلام است؛ بياناتي که با توجه به اهداف کلي دعوت ديني، مخاطرات و نيازهاي عصر ثبات و اقتدار عباسيان، نزديک شدن عصر غيبت و ظهور گروه منحرف واقفيه شکل گرفته است. بررسي محورهاي مورد تاکيد در اين بيانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلي و نيازهاي هر عصر مي تواند از يک سو طرحي کلان نشان دهد که در اين شکل از تعليم و تربيت تعقيب شده است و از سوي ديگر، تاثير تربيتي و اخلاقي هر يک از آموزه هاي مهدوي را نمايان تر کند. اين پژوهش بر تحليل محتوايي روايات صادره از امامان يادشده عليهما السلام تکيه دارد و تلاش مي کند با توجه به شرايط عصر صدور، آثار آموزه هاي مهدوي بر شيعيان را معلوم کند؛ از اين رو با تعيين محورهاي مورد توجه در سخنان آن دو امام، همراه با ارائه نمونه اي از آن و تامل در نسبت اين سخنان با شرايط مخاطبان به حکمت و جهت طرح هر يک از آموزه ها دست يابد. اين نوشتار، روشن گر اين سخن است که تعليم آموزه هاي مهدوي در اين برهه از تاريخ ائمه عليهم السلام افزون بر ارائه معارف مهدوي و آخرالزماني، به نکاتي مهم در تربيت مخاطبان توجه دارد و نوعي زمينه سازي براي رهايي از آفات بحث مهدويت و مصون سازي از انحرافات در عصر امام کاظم و امام رضا عليهما السلام را دنبال مي کند.