کتابخانه مجازی ادبیات

امامت، موهبتی است که براساس آیات قرآن، خداوند متعال آن را در اختیار افراد خاصی قرار داده است. در بیان چیستی این منصب، هرچند مفسران فریقین دیدگاه¬های متفاوتی ارائه داده¬اند، اما تبیین و بررسی جامعی از آرای مفسران شیعه صورت نگرفته است و به همین سبب، این نوشتار درصدد بیان این مساله با روش توصیفی- تحلیلی برآمده است. در این میان دیدگاه علامه طباطبایی به علت نوآوری و متمرکز شدن قرآن‌پژوهان بعدی بر این نظریه، مناسب پژوهشی مستقل دانسته شده است. این مقاله با بررسی آرای سایر مفسران شیعه و قرآن پژوهان معاصر، دیدگاه آنها را درباره حقیقت امامت در ذیل آیة 124بقره، براساس سیر تاریخی به ترتیب زمامداری جامعه، اسوه بودن، پیشوایی بر انبیا و اوصیا، ترادف امامت با نبوت و رسالت، وصایت و ولایت خاصه دانسته است.

امامت مقامی الاهی است که به برخی از پیامبران و بندگان برگزیده،عطا می‌شود.تفسیرها و برداشتهای متعددی از امامت‌ ارائه شده و بر همین اساس،مبانی متفاوتی در فهم مقام امامت به‌ وجود آمده است.امام به‌معنی کسی است که از او تبعیت می‌شود.بر اساس آیهء 124 سوره بقره و با استناد به آیات و روایات،مقام امامت، عهدی الاهی است که به جعل خدا صورت می‌گیرد و از مقام نبوت و رسالت افضل است.مقام امامت پس از ابتلائات الاهی،به حضرت‌ ابراهیم علیه السلام عطا شده است. برخی از مفسران اهل سنت،امامت مطرح شده در آیه را به نبوت و رسالت تفسیر کرده‌اند.دیدگاههای مفسران اهل سنت از جمله فخر رازی،ذیل آیه مطرح و نقد و بررسی و سپس آراء مفسران شیعه بیان‌ شده است.بعضی از مفسران نیز در تبیین آیه،مقام امامت تکوینی را مطرح کرده‌اند که تا حدودی متأثر از مبانی عرفانی و فلسفی است.

روايت «حب علي حسنه لا تضر معها سيئه، وبغضه سيئه لا تنفع معها حسنه» حديث مشهور و مستفيضي است که به سبب پيوند و ارتباط با عقايد و کلام شيعي، از اهميت والايي برخوردار است. پژوهش پيش رو بر آن است تا نخست سير نقل روايت را در ميان منابع و مصادر روايي شناسايي کند، سپس با دستيابي به اسناد و طرق گوناگون روايت و با کنکاشي رجالي، کيفيت سندي آن را مطالعه نمايد. بخش پاياني اين نوشتار به واکاوي مراد و مقصود روايت اختصاص يافته است که از رهگذر نقد و بررسي اقوال گوناگون به بيان برداشت ها و تاويلات مقبول و نامقبول از روايت مي پردازد.

خاخام ریون فایرستون (Reuven Firestone) خاورشناس آمریکایی در مقاله خود، با استفاده از سیر تاریخی تعیین ذبیح حضرت ابراهیم(ع) در ادیان ابراهیمی و بر مبنای شناختی که از این ادیان دارد و به باور اهمیت نژاد و آباء و اجداد از نظر همه پیروان ادیان، به مقایسه­ای بین یهودیت، مسیحیت و اسلام می­پردازد. وی حضرت اسحاق(ع) را از نظر یهودیت، مسیحیت و شیعه متقدم، و حضرت اسماعیل(ع) ـ که خود نیز قایل بر ذبیح بودن وی است ـ از نظر اهل سنت و شیعه متأخر، به عنوان قربانی منتخب معرفی می­کند، و نظریات قابل تأملی را ارائه می­نماید که پذیرش آنها به منزله قبول سست و بی اعتبار بودن مبنای عقاید شیعی است و در پایان، شباهت مذهب تشیع را به مسیحیت و تسنن را به یهودیت از باب بنیان­گذاری توحید ناب از سوی اهل سنت و ادامه آن توسط شیعه نتیجه می­گیرد. در این پژوهش، ضمن بیان ویژگی‌های بارز مقاله مذکور، با استفاده از آیات و روایات و شروح و تفاسیر علما بر آنها، و اثبات این که شیعه متقدم و متأخر، با وجود هر دو نوع روایات در منابع شیعی، در تعیین ذبیح حضرت ابراهیم(ع) اختلافی نداشته­اند، مبانی و نظریات ضعیف و نادرست مقاله را استخراج کرده و به نقد و رد آنها - که بر پایه انتساب نادرست اقوال، بیان نااستوار سیر دیدگاه­ها، تلقی نادرست از روایات شیعه، آمارهای نادرست، و اتهام به شیعه در ابداع روایت و... صورت گرفته - پرداخته شده است تا خود دلیلی باشد بر استواری عقاید شیعه، که ناشی از تمسک به اهل بیت است.