کتابخانه مجازی ادبیات

«علم امام» از مسائلي است که همواره اذهان علما و متفکران شيعي و حتي بسياري از پيروان ائمه عليهم السلام را به خود مشغول کرده است. بدين روي، سبب ايجاد پرسش هايي از ائمه اطهار عليهم السلام در اين باره شده است. با توجه به پرسش هاي متعددي که در اين زمينه مطرح است، اين نوشتار تنها از يک منظر به اين مساله مي پردازد که آن، علم امام از منظر علماي شيعه است، به اين که شعاع اين علم چه مقدار است و تا کجا امتداد و وسعت دارد. با وجود وحدت نظر انديشمندان شيعي در برخي حوزه هاي بحث علم امام، در بعضي موارد از جمله پرسش مزبور، پاسخ هاي واحدي دريافت نمي شود و به طور کلي، همه نظريه ها را مي توان در سه ديدگاه تقسيم کرد: رويکرد ترديد و سکوت، رويکرد محدوديت علم امام، رويکرد احاطه علمي کامل امام به همه چيز.

موضوع این تحقیق، ساختار اندیشه سیاسی علمای شیعه در اوخر سده دوازدهم هجری، با تکیه بر اندیشه شیخ‌یوسف بحرانی و علامه وحید بهبهانی است. با توجه به این‌که رویکرد اخباری و اصولی در میان علمای شیعه از اواخر دوره صفویه باب بود، نظر علما درباره سیاست و حکومت‌های وقت نیز با توجه به رویکردشان تفاوت داشت. از سویی دیگر، بیگانگی نهاد دین و دولت در حد فاصل سقوط صفویه تا قاجاریه (1135 - 1209 ق)، باعث مهاجرت علمای طراز اول به عتبات عالیات شد. در این میان، شیخ‌یوسف بحرانی و علامه وحید بهبهانی به عنوان علمای برجسته و معلمان رویکرد اخباری و اصولی در مباحثه و مناظره با یک‌دیگر بودند که سرانجام به تثبیت و توسعه اندیشه سیاسی اصولی ختم شد. تا آن زمان علمای اخباری، حکومت فرد مؤمنی از میان مسلمانان را به شرط عدالت جایز می‌دانستند، اما با پیروزی اصولی‌ها ولایت مطلقه فقیه جامع‌الشرایط تثبیت شد و حکومت می‌بایست مأذون و منصوب می‌بود. این تحقیق، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است.

گسترش تشیع در منطقه بسیار مهم اوده هند به وسیله عوامل مختلفی‌ صورت گرفته است و یکی از آن‌ها،شاهان و حاکمان بودند.جایگاه شاهان‌ در هرمنطقه‌ای بسیار اثر بخش می‌باشد؛زیرا آنان با استفاده از موقعیت و نفوذ سیاسی از یک سو و برقراری روابط مناسب با اندیش‌مندان و دادن‌ جایگاه به عالمان و اقشار فرهنگی،می‌توانند گام‌های بزرگی در زمینه‌ توسعه علوم،دانش و فرهنگ یک ملت و یا پیروان یک دین و مذهب‌ بردارند. در این نوشتار تلاش شده است نقش برجسته و ماندگار شاهان اوده هند را در زمینه گسترش تشیع بررسی نموده تا پیشینه تاریخی نفوذ و اقتدار عالمان و فرهیختگان شیعه آشکار گردد.یکی از مهم‌ترین اقدامات آنان‌ فعالیت‌های فرهنگی مانند کمک و یاری به فقیران و غریبان از مردم بود که سبب جذب مذهب تشیع در این طبقات گردید.هم چنین ساختن‌ امامباره‌ها،ارایه خدمات به حوزه‌های علمیه از کارهای بایسته این شاهان‌ بود که در این جستار مورد توجه قرار گرفته است.

نقش و تأثیرگذاری طبقات فرهنگی جامعه،از دیگر قشرها بیشتر است و از میان آنان شاعران و صوفیان در این زمینه،تأثیرگذاری چشم‌گیری دارند؛ زیرا با دارا بودن جایگاه اجتماعی از یک سو،و جایگاه سیاسی به دلیل نیاز حاکمان و شاهان به آنان از سوی دیگر،موقعیت ممتازی داشته‌اند. حکومت اوده در هند نیز مانند بسیاری از حکومت‌ها،از شاعران و صوفی‌ها بهره‌های زیادی برد و به دلیل گرایش به تشیع،این دو قشر در زمینه‌ گسترش تشیع در هند و به ویژه در اوده نقش زیادی داشته‌اند.در این‌ نوشتار،به بررسی نقش شاعران و صوفیان در گسترش تشیع در اوده‌ پرداخته می‌شود.