تحقیق درباره تاریخ اجتماعی اقوام و جوامع گذشته ، رویکردی جدید به تاریخ است که یافته های بسیاری فراروی تاریخ پژوهان قرار می دهد. بر خلاف سبک سنتی تاریخ نگاری ، تاریخ اجتماعی عهده دار کشف لایه های پنهان و بررسی سبک زندگی و نوع تفکر انسان های پیشین است . نویسنده در این مقاله بر مبنای همین رویکرد سعی می کند تا وضعیت اجتماعی و سبک زندگی شیعیان را در قرن پنجم هجری بررسی نماید.بر این اساس ، در ابتدا عوامل مؤثر در شکل گیری تاریخ اجتماعی ؛ نظیر نژاد، مذهب ، وضعیت جغرافیایی و...،بررسی می گردد و در ادامه به مؤلفه های تاریخ اجتماعی ؛ از قبیل معیشت ، آداب و رسوم ، نظام ارتباطی عالمان دینی با مردم ، مهاجرت ها و جابه جایی های شیعیان و...، پرداخته خواهد شد.
خویشاوندی نسبی عباسیان با خاندان رسالت، پیروی از امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در برابر امویان، پیگیری خونخواهی شهیدان عاشورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارشهایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان، زمینهای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروههای شیعی شمرده شود. همسانی و همسویی ماهیت جنبش عباسیان با این نمادهای شیعی از موضوعات شایسته پژوهش است. این مقاله با روش گردآوری دادهها و تتبع کتابخانهای و با رویکرد وصفی و تحلیلی به بررسی انتقادی ماهیت جنبش شیعی عباسیان میپردازد. این ارزیابی نیازمند سنجههایی در زمینه جایگاه اجتماعی جنبش، جایگاه دینی رهبران جنبش، رفتار رهبران عباسی، انگیزه و اهداف جنبش و دستآورد جنبش برای شیعیان است تا میزان باور و همراهی عباسیان با اندیشههای شیعی در فرآیند جنبش تا دستیابی به خلافت روشن گردد. یافتههای این پژوهش نشاندهنده آن است که همگرایی جنبش عباسیان با باورهای شیعی در یک فرآیند پنهان چرخش داشته است و گامبهگام به اندیشههای گروههای رقیب شیعه گرایش پیدا کرده است.