شیخیه یکی از جریان های نسبتاً جوان در تاریخ شیعة امامیه است.یکی از نظریّات منسوب به آنان، نظریة«رکن رابع ایمان» است که انشعابات شیخی در مورد آن نظر همسانی ندارند. یکی از وجوه اختلاف در شناسائی مبتکر این نظریه است. شیخ احمد احسائی، سیدکاظم رشتی و حاج محمد کریم خان کرمانی هریک با این عنوان مطرح شده اند. مقالة حاضر با ریشه یابی علل پدیداری اختلاف در این باب، چهار مؤلفه را در ساختار نظریه مشخص می کند: 1.ادبیات چهارگانة «خدا، پیامبر، امام، شیعه» 2. سلسله مراتب قرای ظاهره 3. تعدد یا وحدت صاحبان آن 4. نقش آنان در قبال سائرین با پیگیری این چهار مؤلفه در متون بزرگان جریان شیخیه و با توجه به شواهد تاریخی، مقالة حاضر نشان می دهد انتساب نظریة رکن رابع به محمد کریم خان کرمانی انتسابی ناصحیح است. پایه های اصلی این نظریه متکی به کلمات شیخ احسائی است اما به نظر می رسد نظریه پرداز اصلی آن سید کاظم رشتی باشد.

منابع مشابه بیشتر ...

597766cfed9a3.JPG

مظاهر عالم هورقلیا در فلسفه اشراق و مکتب شیخیه

فریده محرمی

در تعریف لغوی واژه هورقلیا اگرچه آرای متنوعی در باب یونانی، سریانی و عبری بودن آن وجود دارد، می توان دقیق ترین تعریف را «خورکلپا» به معنای جسم خورشیدی دانست که ریشه در فرهنگ و زبان ایران باستان دارد. در جهان شناسی حکمت اشراق، عالم هورقلیا را می توان با عالم صور معلقه، اشباح مجرده، عالم مثال و عالم خیال منفصل یکی دانست. ضمن آن که در مکتب شیخیه، با توجه به رویکرد کلامی آن مکتب، عالم ملکوت نیز معادل هورقلیا آمده است. اگرچه تفاوت هایی در جهان شناسی این دو مکتب، به ویژه در تعداد مراتب هستی، دیده می شود، مظاهر عالم هورقلیا نزد هر دو جریان مشترک است. برخی از این مظاهر بیشتر صبغه معرفت شناختی دارند و برخی صبغه هستی شناختی. از دسته اول، می توان به مظهر خیال، خواب و رویا و وحی و الهام اشاره کرد و از دسته دوم، می توان جنبه هستی شناختی جن و شیاطین، آینه و اصوات و روایح مثالی را نام برد.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

58147e419b0ef.png

«رساله ی اثبات وجود صاحب الزمان (ع)» نوشته ی شیخ بهایی

محمدرضا لواسانی

شیخ بهایی از عالمان نام آشنای دوره صفوی است. از جمله آثار وی رساله تحت عنوان اثبات وجود صاحب الزمان علیه السلام است که نسخه ای کامل از آن تاکنون در دسترس نبوده است. اخیرا نسخه ای خطی از این رساله در کتابخانه شخصی آیت الله هادی مدرس طهرانی (متوفای 1294 ق) یافت شده است. در این مقاله پس از اثبات صحت انتساب نسخه نویافته به شیخ، برای نخستین بار متن و ترجمه کامل آن ارائه می شود.

تاریخ/تاریخ معصومان(ع)/امام مهدی(ع)
مقاله
5648b171d4222.jpg

دو «عمرو» و یک حدیث اثناعشری

محمدرضا لواسانی

دو تن از راویان حدیث در قرن دوم هجری، عمرو بن خالد واسطی، معروف به «ابو‌خالد واسطی» و «عمرو بن ثابت بن هرمز» مشهور به «عمرو بن ابی‌المقدام» دو تن از راویان حدیث در قرن دوم هجری اند. در بارۀ گرایش فکری این دو تن، بین رجالیان امامی اتفاق نظر وجود ندارد. مقالۀ حاضر می‌کوشد گرایش فکری این دو را با تکیه بر قراین تاریخی معلوم سازد. یکی از ملاک‌های مهمی که به این منظور به کار گرفته می‌شود، توجه به محتوای اخباری است که از اینان نقل شده است. با به کار گیری این ملاک، نتیجه گرفته می‌شود که ابو‌خالد متعلق به فرقۀ جارودیه و ابن ابی ‌المقدام، بر خلاف پدر بتری‌اش، به احتمال زیاد، امامی مذهب بوده است. پس از آن، مقاله نشان می‌دهد که در یکی از اخبارِ دال بر موضوع دوازده امام، نام عمرو بن خالد، به اشتباه، جایگزین نام عمرو بن ثابت شده است.

رجال/تک نگاری ها
مقاله