شیخ آقابزرگ تهرانی (۱۸ فروردین ۱۲۵۵ در تهران - ۱۲ اسفند ۱۳۴۸ در نجف)، معروف به صاحب الذریعه که نام اصلی او محمدمحسن بود و بعدها منزوی لقب گرفت، از دانشمندان کتاب‌شناس قرن چهاردهم هجری است و با تألیف دائرةالمعارف بزرگ الذریعه و کتاب طبقات اعلام الشیعه گام بزرگی در شناسایی آثار و نسخ خطی اسلامی در حوزه‌های مختلف علوم برداشت.
شیخ آقابزرگ تهرانی
علامه شیخ آقابزرگ تهرانی
زادروز
۱۸ فروردین ۱۲۵۵پامنار، تهران، ایران
درگذشت
۱۲ اسفند ۱۳۴۸نجف، عراق
پیشه
کتابشناسی و پژوهش در نسخه‌های خطی
فرزندان
احمد منزوی، علینقی منزوی، محمدرضا منزوی
زندگینامه
وی در شب پنجشنبه ۱۸ فروردین ۱۲۵۵ خورشیدی (۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ هجری قمری) در تهران به دنیا آمد و در ۱۲ اسفند ۱۳۴۸ خورشیدی (۱۳ ذیحجه ۱۳۸۹ هجری قمری) در نجف درگذشت.
تبار
خاندانی که وی در آن به دنیا آمد هم اهل تجارت بودند و هم اهل علم. چنان که خود برخی از آنان را در کتب خود خویش ذکر کرده‌است. پدر وی علی (م ۱۳۲۴ ه ق) از تجار معتمدین و فاضل تهران بود و مادرش از زنان علویه و صالحه آن روزگار، از پدر شیخ آقابزرگ تالیفی در دست است، در موضوع تحریم تنباکو و فتوای میرزای شیرازی، که در کتابخانه وقف شده شیخ آقابزرگ، در نجف موجود است. در عین حال طبق تصریح علینقی منزوی در مقدمه طبقات اعلام الشیعه اصل خاندان آقابزرگ تهرانی از اهالی گیلان بوده اند.
تحصیلات و اساتید
او در مدرسه فخریه تهران و مدرسه پامنار به فراگیری دروس سطح مشغول شد و در سال 1310 ق به دست سیدجمال‌الدین افجه‌ای معمم شد. شیخ در مرحله دروس عالی تر حوزوی، در محضر بزرگانی چون شیخ محمد حسین خراسانی، شیخ محمد باقر تهرانی، شیخ زین العابدین محلاتی، میرزا محمود قمی، سید حسن استرآبادی، شیخ عباس نهاوندی، محدث نوری، شریعت اصفهانی، آیت‌الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، آخوند خراسانی و آیت‌الله محمدتقی شیرازی حاضر شد.
شیخ تهرانی بعد از فراگیری علم در این مرحله از طرف بسیاری از بزرگان وقت اجازه روایت دریافت کرد.
شاگردان
شاگردان بسیاری زیر نظر او تربیت شدند که عبارت اند از:
علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی
سید مرتضی نجومی،
سید جمال الدین استرآبادی
محمدصادق سعیدی
سید عبدالعزیز طباطبایی معروف به محقق طباطبایی،
سید محمدحسن طالقانی،
سید محمدصادق بحرالعلوم،
مولانا رضا حسین خان رشیدی ترابی،
سید محمدمحسن نقوی،
شهید محراب سید محمدعلی قاضی طباطبایی،
سید محمدحسین حسینی جلالی.[نیازمند منبع]
محمدتقی شیخ شوشتری
آثار
آثار فرهنگی آقابزرگ در بیست‌وسه مورد در دست است. مهم‌ترین آن‌ها دو دائرةالمعارف بزرگ الذریعه الی تصانیف الشیعه در ۲۶ مجلد(و 29 جلد) و ۳ جلد اعلام، و نیز طبقات اعلام الشیعه در 17 جلد می‌باشد.
الذریعه إلی تصانیف الشیعة.
طبقات اعلام الشیعه .
حیاة الشیخ الطوسی.
هدیة الرازی إلی المجدد الشیرازی.
مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال.
المشیخة.
النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف.
توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد.
تفنید قول العوام بقدم الکلام.
ضیاء المفازات فی طُرق مشایخ الإجازات.
إجازات الروایة والوراثة فی القرون الأخیرة الثلاثة.
مستدرک کشف الظنون.
تعریف الأنام بحقیقة المدینة والإسلام.
تقریرات دروس أساتذته فی الفقه والأصول.
منظومة شعریة عقائدیة.
و....
