قرن پنجم هجری از نظر علوم عقلی نیز از قرون طلائی تاریخ اسلام به شمار میرود دانشمندانی مانند:"ابو علی سینا"و"ابوریحان بیرونی"و"ابوسهل بلخی"زندگی میکردند که در رشتههای مختلف علوم عقلی،دارای تألیفات و آثار ارزشمندی هستند،و برخی از آنها در تمام دورانهای اسلامی به عنوان بهترین و کاملترین کتب شناخته شدهاند و ظهور این دانشمندان بیش از هر عامل دیگر،مرهون تشویق برخی از امراء و وزراء آل سامان،آل بویه و آل زیاد بوده است
تعریف امامت، اساس و پایه بحث های امامت پژوهی است. در تفکر شیعه، تعریف سامانمند و منطقی از امامت برای اولین بار از سوی متکلمان مدرسه بغداد مطرح شده است. نویسنده در این نوشتار، تعریف امامت را از دیدگاه مهم ترین شخصیت های مدرسه بغداد موردبررسی قرار داده و ویژگی های این تعاریف و نسبت آن ها با مفهوم نبوت و رسالت از منظر متکلمان مدرسه بغداد و تفاوت این تعاریف را به بحث گذاشته و در پایان به ارزیابی عام رویکرد مدرسه بغداد در تعریف امامت پرداخته است. از نظر نویسنده، به لحاظ روشی، رویکرد متکلمان مدرسه بغداد در تعریف امامت موردپذیرش است، ولی به لحاظ محتوا و جامع ومانع بودن و تناسب آن با معارف قرآنی و روایی در ارتباط با امامت، با اشکالاتی مواجه است. به همین جهت تعریف امامت با توجه به جایگاه آن در قرآن و روایات، نیازمند تکمیل و بازبینی است.
مهدویت نگاری ، یکی از رویکردهای مهم نویسندگان در طول قرون اولیه هجری تا کنون است . شیخ صدوق و شیخ طوسی که هردو از صاحبان کتب اربعه هستند نیز ، آثاری مستقل با موضوع مهدویت از خود به جای گذاشته اند . مقایسه رویکرد این دو دانشمند دینی در کتابهای جامع «کمال الدین و تمام النعمه» و «الغیبه»نشان می دهد که مباحث مورد توجه ایشان در باره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشتراک بسیار دارد و رویکرد مهدویت نگاری هردو را می توان نقلی – عقلی ، استدلالی دانست هرچند ایشان از نظر تدوین مطالب دو طریق کاملا متفاوت را برگزیده اند.
"مروری بر سلسله نهضتهای اسلامی پیگیری نهضتهای اسلامی از دوران ائمه اطهار(ع)تاکنون بحث بسیار سنگین و طولانی است درعینحال بسیار پرجذبه و عبرتآمیز خواهد بود چون فشردهء مکتب و عصارهء تعالیم اجتماعی و سیاسی اسلام در آن حرکتها نشان داده میشود و آرمانهای الهی و آسمانی نمودهای عینی و عملی خود را در آن مجاهدتها و مبارزات رخ مینمایاند افسوس که امکانات مجله و فرصت نگارنده هردو محدود میباشد تنها به صورت مرور و گذرا به برخی از آنها اشاره اجمالی میگردد از قیام خونبار کربلا به حرکت مختار ابن ابی عبیده ثقفی و توابین، (4)-شرح ابن ابی الحدید/ج 3/ص 15 از چاپ چهار جلدی میرسیم به نهضت محمد نفس زکیه در مدینه در سال 145 هـ در عهد منصور عباسی."