هدف این نوشتار، بازشناسی شیوه بررسی حدیثی علمای قدیم شیعه است، و گشودن روزنه ای برای بازگشت بدان شیوه اصیل، واقع گرا و کار آمد. شیوه ای که نخستین گام آن، کوشش برای دستیابی به متن اصیل است، با راهکارهایی مانند: توجه به ضبط متن، اختلافات متون، قرینه های جنبی، … و در یک کلام، اثبات متن. پیداست که این روش، پیوندی تنگاتنگ با نگره های کتابشناسی داشته است. بدین جهت، مطالعه مقاله دیگر نگارنده: «نگره های کتابشناسی در فهرستهای طوسی و نجاشی»، به عنوان درآمد یا مکمل این نوشته، در فهم این نگرش سودمند خواهد بود. در نگارش این مقاله، از مباحث حدیثی و مبانی رجالی حضرت آیت اله سید احمد موسوی مددی بهره فراوان برده ام، هم چنان که انتشار کتاب ارزشمند استاد دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی (میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری) عزم مرا در مکتوب ساختن این انگاره جزم کرد. هر چند پژوهشهای متعددی در دست است که مصداق این نگاه به منابع حدیثی به شمار می آید، اما برای نخستین بار است که مفهوم این نظرگاه حدیثی/ رجالی تدوین و تحریر می شود. نگارنده چشم به راه نقد عالمانه اهل نظر است و از گفتگوهای راهگشا در این باب استقبال می کند.

منابع مشابه بیشتر ...

62542898d10d6.JPG

نقد نظریه بوکلی دربارۀ روایات دیدارهای امام صادق علیه السلام با منصور عباسی

زهرا سرباز

این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیده‌هایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.

6252cd5ce600e.JPG

شیعه شناسی در روزگار صفوی مروری بر یک اربعین حدیث باارزش

رسول جعفریان

کتاب بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین اثر محمد یوسف بیکا که در سال 1119 - 1120 نوشته شده، شرح چهل حدیثی است که نویسنده ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحیح او مربوط می شود، بپردازد. در واقع، می توان آن را اثری در معرفی شیعه و ویژگی های آن دانست. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه گزارشی از کتاب، محتوای آن را در بوته بررسی قرار داده است.