کتابخانه مجازی ادبیات

کلام امامیّه در طول تاریخ جریان یکسان و یکدستی نبوده است و دستخوش تحوّلات بسیار در ابعاد مختلف شده است. متکلّمان امامی در ادوار گونا گون تح تتأثیر عوامل مختلف به ویژه اثرپذیری از مکاتب فکری مطرح در تمدّن اسامی خاصّه کلام معتزلی و اشعری و فلسفۀ سینوی و حکمت صدرائی نظا مهای کلامی متفاوتی از باورهای دینی تشیّع امامی را ارائه نمود هاند. آشنایی با مکاتب کلامی و گرای شهای مختلفی که در کلام امامیّه پدیدآمده است پی شنیاز هرگونه پژوهش دقیق در این دانش است. با این وصف، تا کنون هیچ دست هبندی مشخّصِ معیاری از مکاتب کلامی امامیّه ارائه نشده است که هم نمایانگر سب کها و گرای شهای اصلیِ مختلف موجود در تاریخ کلام امامیّه باشد و هم مقبول و مورد اّتفا قنظر پژوهشگران این عرصه قرار گرفته باشد. در نوشتار حاضر، تاش م یشود پیشنهادی در خصوص دست هبندی ادوار و مکاتب کلامی امامیّه ارائه گردد. بر بنیاد این دست هبندی تازه، ادوار و مکاتب گونا گون تکوی نیافته در کلام امامیّه در قرون میانی )از قرن چهارم تا قرن یازدهم هجری قمری( بر اساس سبک اندیشگی و مبانی کلامی متمایز متکلّمان امامی به چهار دورۀ: ) 1( کلام معتزلی شامل مکاتب بغداد متقدّم و متأخّر و مکتب حلّۀ متقدّم، ) 2( کلام معتزلی _ فلسفی در مکتب حلّۀ متأخّر، ) 3( کلام فلسفی در مکتب قم و ) 4( کلام فلسفی _ عرفانی در مکتب اصفهان طبق هبندی م یشود.

برای روشن شدن تاریخ فرقه مذهبی - سیاسی نزاری در تاریخ ایران که از سال 483ه توسط حسن صباح در ایران به وجود آمد لازم است که نخست مختصری از سابقه تاریخی و علت افتراق مذهب اسماعیلیه از مذهب شیعه دوازده امامی که در حدود سال 148 خ انجام گرفت گفته شود.

در دوره خلافت خلیفه دوم، مسلمانان که هدف فتح ایران را در سر داشتند، به دنبال محلی بودند که علاوه بر نزدیکی به مرز ایران، از نظر آب و هوایی، مطلوب ساکنین جزیرة‌العرب باشد؛ از این‌رو سعدبن‌ابی وقاص پس از مکاتبه با خلیفه دوم، به سلمان فارسی و حذیفة‌بن الیمان مأموریت داد تا به دنبال محلی مناسب جهت اسکان خود و گله شترانشان باشند. در پی این مأموریت، منطقه‌ای در ساحل غربی رود فرات و نزدیکی شهر باستانی حیره انتخاب گردید، که بعدها کوفه نامیده شد، و این اولین شهری بود که پس از ظهور اسلام، به وسیله مسلمانان ساخته شد.

اعتقاد به مهدي موعود، موعود گرايي و ظهور مصلحي كه در آخرالزمان به ظلم، ستم و فساد خاتمه مي دهد و عدالت و مساوات را برقرار مي كند همواره در اديان و مذاهب مختلف جهان مطرح بوده است. با توجه به كلام صريح قرآن و روايت هاي متواتري كه از پيامبر اسلام(ص) و ساير امامان معصوم: درباره ظهور حضرت مهدي4، آينده سعادت بخش بشر و برقراري عدالت و مساوات بيان شده است افراد مختلفي در گستره تاريخ اسلام در پي بهره برداري از انديشه مهدويت براي مشروعيت بخشيدن به اقدامات خود و جذب هوادار بوده­اند. يكي از ادوار تاريخي كه به دليل گسترش ستم و فساد شاهد ظهور مدعيان مهدويت هستيم دوران حمله و حكومت مغول ها در ايران است. مردم ايران در دوره مغول ها براي يك زندگي همراه با عدالت، مساوات و آرامش جذب افرادي شدند كه حركت خود را با ادعاي مهدويت آغاز كرده بودند. موضوع اين مقاله، پرداختن به ظهور مدعيان مهدويت و زمينه هاي قيام هاي آنان در اين عصر است و در آن، قيام هايي مانند قيام محمود تارابي، ابوالكرام داراني، ابوصالح حلي، احمد شامي، موسي كردستاني، و امير تيمور تاش چوپاني بررسي مي شود.