حسينبن روح نوبختى كه نزد اماميه به عنوان سومين نايب خاص امام دوازدهم عليهالسلام معروف است، پنج سال از عمر خود را (317 ـ 312 ق / 929 ـ 924 م) در زندان مقتدر، خليفهى عباسى، به سر برد. اين نوشته به بررسى علل دستگيرى او مىپردازد. در مورد دستگيرى او دو علت مطرح شده است: 1. عدم پرداخت اموالى كه حكومت از او مطالبه مى كرد؛ 2. همكارى با قرامطه. در اين مقاله علت اول تأييد و علت دوم رد شده است؛ علاوه بر آن، فرض سومى نيز با تكيه بر قراين مطرح شده است و آن اينكه، غاليان با كمك حكومت موجبات دستگيرىِ حسينبن روح را فراهم كردند.
پذیرش وجود لایه های معرفتی برتر و لوازم آن، اهمیت جایگاه اسرار در رسیدن به فهم دقیق از معارف دینی را جلوه گر می سازد. نگاشته حاضر میکوشد با رویکردی توصیفی–تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای، پس از بررسی معناشناختی سر و اشاره به خاستگاه آن در اسلام، دلایل استفاده پیشوایان شیعه از اسرار را بیان دارد؛ سپس به اهمیت واکاوی مسئله سر و انتقال بخشی از اسرار موجود در میان مجموعه معارف اهل بیت (ع) می پردازد؛ همچنین زوایای ایجابی و سلبی اسرار و افشای آن را نمایان می سازد تا با اثبات لایه های متناظر آموزه های شیعی، به پیامدهای آن مروری داشته باشد.
واقعه کربلا یکی از رخدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخ اسلام به شمار میآید که از سده اول هجری تاکنون، آثار گوناگونی پیرامون آن پدید آمده است. گزارشگران واقعه کربلا در پردازش چرایی و چگونگی حادثه، شرح احوال یاران امام حسین7، شرح احوال دیگر کنشگران آن و ابعاد واقعه عاشورا، رویکردهای گوناگونی اتخاذ کردهاند. بررسی آثار عاشورانگاران و عاشوراپژوهان از این منظر، یکی از بایستههای پژوهش در دوران کنونی است. در میان گزارشهای واقعه عاشورا در دوران معاصر، آثار عاشورایی محمدابراهیم آیتی (د. 1343) به دلیل توجه ویژه به تحریفات عاشورا از ابعاد گوناگون، شایسته توجه و بررسی است. مقاله پیش رو با واکاوی مضامین عاشورایی آثار آقای آیتی به سنخشناسی گفتمانهای مطرح در آن میپردازد. در این روش، علاوه بر توجه بر عناصر زبانی و بافت متن، شرایط و موقعیت اجتماعی و سیاسی که متن در آن تولید شده است، تحلیل و ارزیابی میگردد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که از منظر سنخشناختی نگرشهای تاریخی، عاطفی، عرفانی و ماورایی در آثار عاشوراپژوهی نویسنده وجود دارد. همچنین تاکید بر بیان اسانید، توجه به عناصر مقوم شکلگیری رخدادهای تاریخی شامل زمان، مکان و افراد و تسلط بر انساب سبب شده است که در آثار آیتی، گفتمان تاریخی به عنوان گفتمان مسلط مشاهده شود.
لویی ماسینیون (1883-1962م) در آثار گوناگون خود، به فرقهها و علمای شیعه پرداخته است؛ از جمله، هنگام بحث درباره حلاج، از افرادی كه با او مرتبط بودند یاد میكند و داوریهایی در مورد علمای امامیه معاصر حلاج دارد. این پژوهش، داوریهای وی را بررسی میكند. به این منظور پس از طرح شخصیت علمی ماسینیون، مطالب و اندیشههای او درباره ابوسهل نوبختی، حسینبن روح نوبختی، علیبن بابویهقمی، ابنفرات و شلمغانی بررسی میشود.