نگاهی به مدارس حدیثی نشان میدهد که تاثیرگذاران این مدارس،همگی اهل آن شهر نبودند و معمولا،بزرگان و محدثان،در چند مدرسه حضور داشتند و به تعلیم و تعلم پرداختند.آنچه مسلم است اینکه علمای اسلام از عصر صحابه به رحلههای حدیثی اهتمامی ویژه داشتند و در این مسیر سختیهای بسیاری را بر خود هموار نمودند.ما در اکثر بلاد اسلام شاهد تأثیر جدی مسافران هستیم.پس از حرمین(مکه و مدینه)که بدلیل مرکزیت دینی و اجتماع مسلمین،مورد توجه مسافران حدیث بوده است،عراقین نقش ویژهای در این مقوله داشته و محدثان دیگر بلاد را به خود جلب کرده و در غنای یکدیگر تأثیر فراوانی داشته است.
ابنسعد بهعنوان یکی از صاحبان منابع کهن که گزارشهایش در آثار پسینی فراوان بازنگارش شدهاند، بر آن است که اعتماد به کوفیان سبب تصمیم امام حسین علیه السلام بر عدم بیعت با یزید و خروج بوده و حاکمیت اموی با امام سر ستیز نداشته است. چیدمان سلسلهای وی از گزارشهای منعکنندگان آن جناب از قیام نیز القاگر تعجیل حضرت است. بههدف واکاوی تاریخی این دیدگاه، استقرای دادههای دیرین نگاشتهها در وقایع نهضت امام حسین علیه السلام و تطبیقدهی آنها با گزارشهای ابنسعد، شیوهای است که در روش این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. یافتهها نشان میدهند که نمیتوان تصمیم امام بر عدم بیعت و خروج از مدینه را متکی به پشتوانۀ یاری کوفیان دانست؛ چنانکه تقصیر نداشتن حکمرانان اموی در این امر، ادعایی است که شواهد نقض فراوان دارد. همچنین نحوۀ اخبار ابنسعد در موضوع ممانعتکنندگان نیز با چالشهایی از جمله هیمنهسازی در ممانعت، انحصار نقل بدون تایید با دادههای دیگر منابع کهن و عدم تفکیک بازۀ زمانی گزارشها مواجه است.
این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیدههایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.
فارسی: روایات معصومین (ع) در مسیر نقل، در قالب نسخه های متعدد و نقل های متفاوتی درآمده است. گاه یک روایت در یک یا چند کتاب به صورت مکرر نقل شده و در برخی از موارد، نقل های متفاوت یک روایت، در متن یا سند با یکدیگر تفاوت هایی دارد. هر چند مصادر ثانویه حدیث شیعه (برخلاف مصادر اولیه) برای شناسایی این روایات متحد تلاش فراوانی را شکل داده اند، ولی متاسفانه هیچ گاه متعرض مبانی نظری و مشکلات و مسایل آن نشده اند. در این مقاله، تلاش شده تا مباحثی از قبیل تعریف اتحاد و تعدد در روایات، فواید شناخت روایات متحد، معیارهای شناخت روایات متحد و مشکلات موجود در این مسیر به اجمال معرفی گردد. همچنین عملکرد دو کتاب وسایل الشیعه و جامع احادیث الشیعه در این باره مورد بررسی و مقایسه قرار خواهد گرفت. عربی: إن روایات المعصومین (ع) فی مسار نقلها وصلت الینا علی شاکلة النسخ المتعددة و الاستشهادات المختلفة. إذ نری أحیانا أن الروایة الواحدة نقلت من غیر مرة فی کتاب أو کتب، فی حین نری بعض الأحیان أن الاستشهادات المختلفة للروایة الواحدة یختلف بعضها عن بعض نصا أو سندا. و مع أن المصادر الثانویة للحدیث الشیعی (علی النقیض من المصادر الأولی) بذلت قصاری جهودها لمعرفة هذه الروایات المتحدة، غیر أنهما لم تتعرض قط للأصول النظریة و مشاکلها. تأسیسا علی ذلک حاولنا أن نعرف باختصار بعض هذه المباحث منها تعریف الاتحاد أو التعدد فی الروایات، فوائد معرفة الروایات المتحدة، مقاییس معرفة الروایات المتحدة و المشاکل المتوافرة فی هذا المسار. مضافا الی هذا قمنا بمعالجة فاعلیة الکتابین وسائل الشیعة و جامع أحادیث الشیعة و موازنتهما