کتابخانه مجازی ادبیات

هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر شکل‌گیری تسنن دوازده امامی در قرن نهم هجری و تاثیرات متقابل آن در برابر تشیع می‌باشد. تلاش نگارندگان بر آن است تا به این پرسش جواب داده شود که چه عواملی در شکل-گیری اولیه و توسعه تسنن دوازده امامی در این قرن موثر بوده است؟ و تسنن دوازده امامی و تشیع چه تاثیرات متقابلی بر یکدیگر داشته‌اند؟ یافته‌های این پژوهش که به صورت توصیفی- تحلیلی صورت‌گرفته، حاکی از این است که برچیده‌شدن حلافت عباسی به عنوان قدرتمندترین نهاد دینی اهل تسنن، سبب شد تاسایر گروه‌های مذهبی بویژه شیعیان مجال فعالیت در فضای خاص سیاسی آن دوران را یافته و به تدریج بر تعداد پیروانشان افزوده‌شود. در کنار این امر فراگیر‌شدن نهضت‌‌های صوفی درایران با توجه به تسامح مذهبی تیموریان، نوعی خاص از تفکر جدید را وجود آورد که سعی داشت تا ضمن پایبندی به اصول مذهب تسنن، توجه ویژه‌ای به امامان شیعه (ع) داشته و روند متعادلی در همزیستی تسنن و تشیع در ایران بوجود‌آورد که تحت عنوان تسنن دوازده امامی شناخته می‌شود. در این بین تصوف به عنوان حلقه واسط جریانی شد که حاصل آن گذر مذهبی ایران از تسنن محض به تشیع در حدفاصل قرون هفتم تا نهم هجری بود.

کتاب بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین اثر محمد یوسف بیکا که در سال 1119 - 1120 نوشته شده، شرح چهل حدیثی است که نویسنده ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحیح او مربوط می شود، بپردازد. در واقع، می توان آن را اثری در معرفی شیعه و ویژگی های آن دانست. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه گزارشی از کتاب، محتوای آن را در بوته بررسی قرار داده است.

مکتب نگارگري بغداد، از ابتداي حکومت خلفاي عباسي به عنوان يکي از قديمي ترين مکاتب نگارگري اسلامي به مصور سازي کتبي با موضوع هاي علمي و فني پرداخته است، چرا که در ابتدا به جهت منع مذهبي تصويرنگاري در اين دوره، هنرمندان از ترسيم تصاوير انساني خودداري مي کردند. اين مکتب در دوره هاي بعد از شهر بغداد تحت حاکميت سلسله هاي مختليي چون آل جلاير، صفوي و عثماني قرار گرفت، شکل، سمت و سويي ديگر پيدا کرد. در دوران آل جلاير و حکومت عثماني، هنرمندان به ترتيب به مصور کردن نسخه هاي ادبي، همچون ديوان خواجوي کرماني و سلطان احمد جلاير و در زمان حاکميت عثماني به مصورسازي و نسخه هاي عرفاني مذهبي روي آوردند. در مکتب بغداد عثماني شاهد مصورسازي کتبي با مضامين شيعي تحت تاثير افکار و انديشه هاي هنري هنرمندان و حاميان شيعي مذهب صفويان هستيم که در آن ها داستان ها و مضاميني از زندگي پيامبر (ص)، حضرت علي (ع) و اهل بيت (ع) تصوير شده است. اين مقاله سعي دارد با توجه به روند و سير تحول نسخ مصور مکتب بغداد، نگاره هايي از نسخه هاي مذهبي سير النبي، حديقه الشهدا، نفحات الانس، مقتل آل الرسول و ثواقب مناقب را در زمان حاکميت عثماني را برري کند.