اوضاع سیاسی عصر ائمه (علیهم السلام) و فشار حکام اموی و عباسی به هر یک از ائمه و جانشینان ایشان سبب شده بود که ، جانشینان خود را علنی و صریح مشخص نکنند و برای حفظ جانشین واقعی خود، بعضاً دو یا چند نفر را به عنوان وصی معرفی نمایند؛ تا جایی که فقط یاران خاص ائمه (علیهم السلام)، جانشین واقعی امام را با نص می شناختند. وجود این شرایط خاص سیاسی- فرهنگی در جامعه اسلامی، نوعی سردرگمی میان شیعیان ایجا کرد به نحوی که با شهادت هر امامی، شیعیان به دو یا چند نفر از فرزندان آن امام شهید، تمایل پیدا کردند، که این امر، باعث پدید آمدن انشعابات گوناگون در دل جامعه شیعه شد. در این میان، امامزادگان عصر ائمه (علیهم السلام)، با توجه به شخصیت اجتماعی ویژه ای که داشتند، با موضع گیری های گوناگونشان، در اتحاد جامعه شیعه نقش اصلی را برعهده داشتند. در پژوهش حاضر برای تبیین سیر تکوینی وحدت اجتماعی شیعیان، ابتدا به بررسی عملکرد امامزادگانی پرداخته می شود که وصایت و امامت ائمه (علیهم السلام) را پذیرفته بودند و برای حفظ اتحاد جامعه شیعه اقدامات سیاسی- فرهنگی انجام می دادند و سپس پیامد این اقدامات برای جامعه شیعه بررسی می شود.
ساخت مقابر برای بزرگان دینی و سیاسی از دیرباز در جهان مرسوم بوده است. وجود تعداد زیادی از این بناهای آرامگاهی در ایران، اهمّیت ساخت این گونه از ابنیه را در بین ایرانیان یادآور میشود. همزمان با ورود اسلام به این کشور، معماری ایرانی و به تبع آن مقبرهسازی وارد برهة جدیدی از تاریخ خود شد. در ادامه نیز با گسترش مذهب تشیّع، معماران و هنرمندان شیعه به انعکاس باورها و اعتقادات خود در گونههای خاصّی از معماری مانند مساجد وآرامگاهها پرداختند. هدف از این نوشته، یافتن رابطهای معقول بین باورهای شیعه و هنر و معماری امامزادگان ایران میباشد. جهت پیدا کردن چنین رابطهای در ابتدا احکام اسلامی با تکیه بر نظر تشیّع در مورد ساخت آرامگاه بر مدفن اشخاص مورد بررّسی قرارگرفت. در ادامه به طور مختصر، گونه شناسی معماری حکومتهایی که فرصت گسترش تفکّر شیعه در آن دوره بود و به خصوص حکومتهای شیعه مذهب، چون آلبویه و صفوی که همراه با رسمی شدن تشیّع در ایران است، مورد مطالعه قرار گرفت. در نهایت طرح معماری و تزئینات آرامگاههای اسلامی و تأثیر اعتقادات تشیّع بر آنها بررّسی شد. مطالعات به روش کتابخانهای و روش تحقیق، پژوهشی توصیفی ـ تحلیلی است. در آخر این نتیجه حاصل میگردد که اعتقادات معمار شیعه در هنر و معماری امامزادگان ایران از تزئینات تا طراحی تأثیر بسیاری داشته است و معمار از این مجرا برای بیان مفاهیم مدنظر خود استفاده کرده و حتّی باعث شکلگیری گونه خاصّی از معماری آرامگاهی و معماری ایرانی ـ اسلامی، با نام امامزادهها شده است.
موروثی شدن حکومت توسط امویان و شهادت امام حسین(ع) عاملی برای افزایش فعالیت سیاسی قبیله بنی هاشم گشت؛ تا جایی که رهبران بنی هاشم، نماینده ی جبهه مخالف حکومت اموی به شمار می آمدند. در این میان خاندان عباسی که یکی از دو شاخه اصلی بنی هاشم به شمار می آمدند با استفاده از جایگاه اهل بیت(ع) و زمینه سازی قبلی علویان، بزرگترین قیام تاریخی علیه امویان را سازمان دادند و با توجه به آنکه بخش اصلی دعوت بنی عباس در منطقه ی خراسان و به طریق پنهانی و سازمانی انجام پذیرفت؛ این مقاله به بررسی سیر دعوت و چگونگی معرفی رهبر در جنبش عباسی، از طریق واکاوی گزارش-های تاریخی پیرامون دعوت عباسی پرداخته است.