نوشتار حاضر، بررسي است در باب کتاب الفهرست و اهميت آن. کتاب الفهرست ابن نديم نگارش در 377، اثري است ارزنده که براي مطالع? تاريخ چهار قرن اول هجري اثري است مشتمل بر گاه اطلاعاتي منحصر به فرد. کتاب و دشواريهاي که در تصحيح آن وجود دارد، موضوع اصلي نوشتار حاضر بوده است و سعي شده در ضمن آن به برخي نکات مهم کتاب نيز اشاره شود. کتاب الفهرست پيچيدگيهايي که در کار تصحيح کتاب را وجود دارد را نيز نشان ميدهد؛ متن اصلي تأليف مؤلف و تحريرهاي مشتمل بر اضافات عموما توسط وزير مغربي به متن و چگونگي شناسايي نسخههاي خطي متعلق به هر دسته.
روششناسي و بسترشناسي يک نظريه، از مهمترين مسائلي است که نقش مهمي در تحليل و شناخت چرايي صدور آن نظريه دارد. متکلمان شيعي مکتب بغداد در قرن چهارم و پنجم هجري، از بزرگترين متکلمان اماميه در طول تاريخ بهشمار ميآيند. با اين حال، روايات امامان معصوم عليه السلام، که از منابع اصيل تفکر ديني بهشمار ميآيند، حضور کمرنگي در کتابهاي کلامي ايشان دارند. هدف از نگارش اين مقاله، ابتدا روششناسي فکري اين متکلمان، و سپس تحليل چرايي تکيۀ فراوان ايشان بر عقل در براهين و نظريات کلامي مربوط به مسئلۀ امامت با توجه به بستر فرهنگي شهر بغداد در آن دوران است. بر اساس مهمترين يافتههاي اين نوشتار، نگاه سختگيرانۀ متکلمان بغداد به احاديث و نيز تنوع مکاتب گوناگون کلامي و نيز تعصبات مذهبي و درگيريهاي شديد فرقهاي در بغداد، از مهمترين عواملي است که مانع از استفادۀ لازم متکلمان شيعي از روايات در آن دوران شده است.