کتابخانه مجازی ادبیات

لقد وقف عدد من المستشرقین القدامى والمحدثین على مسائل دقیقة ومهمة فی الفکر الشیعی عامة وفی عقیدة التشیع الإمامی بشکل خاص. ومن بین هذه الموضوعات الآیات الکریمة التی تؤشر بشکل لا یقبل التأویل وإثارة الشکوک والتساؤلات وهو موضوع (آل بیت النبی"ص") فمن المعروف أن هناک عدّة آیات تبین المدلول التاریخی والأجتماعی (أی الأسری) لأهل البیت لاسیما ما ورد فی سورة الأحزاب آیة رقم33 إذ قال عزّ من قائل بسم اللّه الرحمن الرحیم (إنّما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهّرکم تطهیرا). فالمقصود بتعبیر أهل البیت هاهنا بحسب الکثیر من المفسرین إنهم أهل بیت النبی أو کما أشار رسول اللّه$ فی حدیثه الشریف المعروف فی الفکر الشیعی بحدیث أهل الکساء؛أو حدیث أهل العباءة:- وهم رسول اللّه وعلی وفاطمة والحسن والحسین(. المستشرقون شأنهم شأن عدد من المفسرین المسلمین الذین لا یرغبون بل ولا یرضون أن یکون هذا التعبیر (أهل البیت) مؤشرا بیّنا ومحدّدا بآل بیت النبی$ المنتسبین الیه بصلة الرحم (أولوا الأرحام) والأقربین نسبا. فراحوا یتجولون یمینا وشمالا فی تفسیراتهم التی تهدف أساسا الى توسیع دائرة فحوى هذا التعبیر لجعله یبدو وکأنه عامّا وشاملا؛ محاولة منهم الى إبعاده عن نصّه المرکزی بمعنى أهل بیت رسول اللّه. فهناک من المفسرین المسلمین، ویقف الطبری على رأس القائمة، من فسّر قول اللّه سبحانه وتعالى بأنه لا یشیر الى رسول اللّه والإمام علی والعترة الأخیار بل یشیر الى مضمون عام هو المتعلق بتوصیات اللّه تعالى وأرشاداته الموجهة الى أمّهات المؤمنین

آموزه‌های قرآنی و روایات و احادیث آل‌الله، که شامل خلقت جهان هستی و موجودات، یگانگی‌خدا، اعتقاد به بهشت و دوزخ و برشماری صفات نکوهیده است، مبانی تفکر هنرمند شیعی را تشکیل می‌دهد. اژدها، که هم در آیات قرآن دیده می‌شود و هم در کلام آل الله، بیشتردر چهرۀ موجودی دوزخی ظاهر می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر تفکرات شیعی برخلق آثار هنری ایران با نقش اژدهاست. در واقع بررسی این موارد همه در جهت پاسخگویی به این سؤال است که چرا هنرمند ایرانی این پندارنگارۀ شر را در آثار هنری خود حتی در بناهای مذهبی و آرامگاه به کاربرد‌ه ‌است. این پژوهش، که مبتنی بر روش مطالعۀ توصیفی-تحلیلی است و داده‌های آن از مطالعات کتابخانه‌ای و پژوهش‌های میدانی حاصل شده‌است، نشان می‌دهد که هنرمند ایرانی منبع الهام روشنی بر اساس قرآن و روایات آل‌الله برای ترسیم اژدها داشته است. هنر اسلامی و خاصه هنرشیعی تمام باورها و معتقدات مذهبی است که در جان و زبان هنرمند جاری است و بروز و ظهور آن خلق اثری می‌شود که گواه همین مدعاست. از آن روی که هنرمند ایرانی متعهد به اصول مذهبی هنر خود را عرصه‌ای برای بازگو کردن باورهای خود می‌داند، این اندیشه‌های دینی را در آن مجسم می‌کند. هنرمند نیز آگاه به مفهوم خیر و شر است، هرچند هنرمند مفاهیم دیگری را که خاص فرهنگ، اساطیر و عرفان ایرانی است به جهت ایرانی بودنش نیز بیان می‌کند.

ملیت مادر امام رضا (ع)، به عنوان بحث حاشیه ای در منابع مطرح شده و دیدگاه های گوناگونی را برتافته است. بررسی ملیت بانو، نه تنها سبب کشف حقیقتی تاریخی می شود؛ بلکه زمینه ای برای ارائه فرضیه ای بزرگ تر و پاسخی عمیق تر به این پرسش می شود که چرا مادران هفت تن از ائمه (ع) کنیز و از ملیت های مختلفی بودند. در تحقیق حاضر، فرضیه یونانی بودن بانو نجمه که برای اولین بار مطرح شده، با بهره گیری از دلایل نقلی، قرائن و شواهد و با روش تحلیلی تاریخی بررسی می شود. دستاورد مقاله این است که بانو نجمه (آروی)، کنیز غیرعربی یونانی تبار، با رنگ روشن، چهره ای درخشان و موهای قرمز متمایل به زرد بوده که در نوبه می زیسته و از اقصی المغرب خریداری شده است. بعید نیست که اجداد ایشان از یونانی هایی باشند که به توصیه ارسطو توسط اسکندر به سقوطرا مهاجرت کردند. وجود القاب شقراء، صفراء، صقرا و صقر، وصف مولدات و شگفتی اصحاب امام (ع) از خرید وی، سنت بقط که واژه ای هلنی است و غیره، از جمله دلایل و مویدات یونانی بودن او است.

اعتبارسنجى و پژوهش درباره اطلاعات مربوط به مادر امام جواد (ع)، مى‏تواند در تصحيح اطلاعات و آثار موجود، مؤثر باشد و به معرفى درستى از وى منجر شود. منبع اصلى اين اطلاعات، سه روايت با موضوعات درخواست ابلاغ سلام به بانو از سوى امام كاظم (ع)، روايت ولادت و روايت قيافه‏شناسى است كه هر سه به لحاظ سند قوت چندانى ندارند از اين‏رو، نيازمند بررسى دلالى و محتوايى است. روايت اول و سوم در منابع معتبر و متقدم ثبت شده و روايت دوم در دو منبع اثبات الوصيه و عيون المعجزات ديده مى‏شود كه انتساب آن‏ها به نويسندگانش مورد ترديد است. جايگاه ويژه اين بانو نزد معصوم (ع) و درخواست ابلاغ سلام به او، اوصاف" طَيبَه‏الفَم" و" مُنتَجِبَه‏الرِحَم" در كلام پيامبر (ص) به نقل از امام رضا (ع)، انتساب امام زمان (عج) به وى با تعبير" ابن‏النوبيه" از جمله ويژگى‏هاى استخراج شده از دو روايت مذكور در منابع متقدم است كه در پژوهش حاضر به روش تحليلى درباره آن‏ها بحث مى‏شود.