کتابخانه مجازی ادبیات

مسجد جامع یزد یکی از مساجد سبک آذری در ایران است که بکارگیری نقوش در قالب گچبری وکاشیکاری در آن درخور تفسیر است. بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نیز که در سال 753 ه.ق احداث و در دوران حکومت صفویه، واحد‌های مختلفی به آن اضافه گردیده حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین رشته‌های مختلف هنری از قبیل:کاشی کاری معرق، مقرنس، گچ بری، کتیبه‌های نفیس، منبت کاری، نقره کاری، تذهیب و طلا کاری می‌باشد. محور اصلی این پژوهش، مطالعه تطبیقی نقوشی از این دو بنا متعلق به دوره صفویه است که جنبه نمادین آنها به نحوی دربردارنده تفکرات مذهب شیعه است. بر همین اساس ابتدا، نقوش نمادین شیعی موجود دراین دو بنا شامل انواع مختلف شمسه و ستاره انتخاب و سپس به‌صورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند. سؤالاتی که این پژوهش درپی پاسخ‌گویی به آن‌ها است، عبارتند از: چه نوع نقوش تزئینی در بناهای اسلامی برگرفته از باورهای شیعی حاکم بر جامعه بوده است؟ آیا نقوش تزئنیی نمادین شیعی این دو بنای مذکور با در نظر گرفتن فاصله مکانی این دو بنا از یکدیگر اشتراکاتی باهم دارند؟ براساس این مطالعه مشخص گردید که نقوش هندسی تزئینی (پنج‌ضلعی، شش‌ضلعی، هشت‌ضلعی، ده‌ضلعی و دوازده‌ضلعی) این دو بنا دارای مفاهیم نمادین مرتبط با باورهای شیعه بوده که نه تنها از لحاظ تکنیکی و فرم ظاهری شبیه به هم هستند بلکه از دیدگاه نمادین نیز داری بار معنایی مشابهی می‌باشند.

این مقاله روشهایی را که دانش مذهبی در دوران مدرن صفویه، به ویژه در اصفهان، طی دوره صفویه بعد از سلطنت شاه عباس دوم (1642-66) تا پایان سلطنت شاه سلیمان حصین (1694- 1722) این استدلال می کند که مدرسه های صفوی به عنوان مراکز فرهنگی چندمنطقه ای شناخته شده اند که دانش مذهبی را پخش می کنند و میراث معنوی شیعه را حفظ می کنند و نقش مهمی را در بازسازی، تفسیر و تطبیق دادن یا مطرح کردن گذشته ایفا می کنند. مدرسه صفوی، که عمدتا به دلیل گستردگی و تقوا در شاهنامه صفوی تأیید شده بود، اغلب به نمایندگی از قدرت سیاسی متکی بود. با این حال، با توجه به ویژگی انعطاف پذیر، انعطاف پذیر و شخصیتی آموزش و پرورش اسلامی، یادگیری شیعه، مانند جامعه مسلمان گسترده، می تواند در مکان های متنوعی از خانه های محققان به هر مسجد یا حرم رخ دهد.  پس از بررسی و تحقیق در مورد بورس تحصیلی شیعه و نهادهای آن از دهه های اولیه تاریخ اسلام تا اواسط قرن هفدهم، این مطالعه مدرسای یی سلطانی یا مدرسه سلطنتی اواخر صفوی اصفهان را در محیط سیاسی، اجتماعی و مذهبی خود در نظر می گیرد. این مدرسه ویژه نمونههایی از روشهایی است که دانش مذهبی در اوایل ایران مدرن منتقل شد.

ري در دوره اسلامي، برخلاف شهر همساي ه اش؛ قم، از تنوع فكري و مذهبي برخوردار بوده و شيعيان (امامي، زيدي، اسماعيلي ) و حنفيان، با گراي ش هاي مختلف فكري چون معتزلي، اشعري، كلابي، جهمي و ... در اين شهر توانستند در عرصه هاي مختلف، به پيشرفت قابل توجهي دست پيدا كنند. به دنبال اين تحولاتي كه در ري پدي د آمد، شهر، كانون توجه و مقصد مهاجرت دانشمنداني نظير ابوريحان بيروني، قاضي عبدالجبار معتزلي و شخصيت هايي از خاندان بابويه شد، كه از امكانات علمي و فرهنگي كه در اين شهر پديد آمده بود، بهره بسيار بردن د. مسئله اصلي مقاله، اين است كه چه عواملي اين رشد و پيشرف ت را براي شيعيان در عرصه هاي مختلف به ارمغان آورد . با بررسي منابع، اين نتيجه حاصل شد، كه از يك سو، رويكرد مسالمت آميز شيعيان در تعاملات اجتماعي با ديگر مذاهب و فرقه هاي ساكن ري، اين امكان را به آنها داد كه فرصت ظهور و فعاليت داشته باشند؛ و از ديگر سو نيز نقش حكومت آل بويه و حمايت هاي اين دولت از شيعيان، عامل مهم ديگري در اين پيشرفت بود.