نظریههای دولت به اصطلاح رایج سیاسی در اندیشه شیعه حاصل استنباط فقهای سده اخیر است. مجموعا شش نظریه درباره دولت در فقه شیعه به چشم میخورد،این نظریهها را میتوان براساس منبع مشروعیت به دو دسته مشروعیت الهی و مشروعیت مردمی تقسیم کرد.نظریههای دسته دوم نیز براساس شرط فقاهت حاکم به دو گروه تقسیم میگردند.«ولایت انتصابی مطلقه فقیه»و«ولایت انتصابی مقیده فقیه»از نظریات دسته اول هستند.برمبنای مشروعیت مردمی،که اساس آن بر جمع بین حکم الهی و حق مردم استوار است چهار نظریه«مشروطه شرعیه»،«نظارت مرجع و خلافت مردم»،«ولایت انتخابی فقیه»و«حکومت انتخابی مبتنی بر قوانین اسلامی»توسط فقهای شیعه عرضه شده است. پس از گزارش توصیفی هریک از نظریات یادشده،مهمترین آنها یعنی ولایت انتصابی مطلقه فقیه و ولایت انتخابی فقیه با یکدیگر مقایسه شده است.این دو نظریه بیش از دوازده نقطه مشترک دارند و در چهارده محور نیز باهم متفاوتند،محورهای اختلاف عبارتند از:مشروعیت سیاسی،مشروعیت فقهی،نقش و رأی مردم،جمهوریت،بیعت،نصب و عزل،قانون اساسی، نظارتپذیری،اطلاق و تقیید اختیارات،مدت زمامداری،وحدت و تعدد،مصلحت نظام،آزادیها و قابلیت اداره جامعه مدنی.