کتابخانه مجازی ادبیات

مصحف امام علی(ع) که نسخه دست‌نوشته آن حضرت از قرآن کریم به املاء پیامبر اکرم(ص) می‌باشد جزء میراث و منابع گران‌بهای علوم امامان شیعه است. وجود این مصحف بر طبق روایات هر دو مذهب شیعه و اهل‌سنت مورد تأیید قرار گرفته و غیرقابل انکار می‌باشد. دیدگاه مشهور عالمان شیعه این است که محتوای مصحف علی(ع) در ترتیب سوره‌ها و احتمالاً در تعداد اندکی از آیات و وجود تفسیر و تأویل آن‌ها با مصحف موجود تفاوت دارد. اما برخی از معاصران معتقدند که میان این مصحف با قرآن موجود در چینش آیات و سُوَر تفاوتی نیست بلکه صرفاً در مصحف علی(ع) تفسیر، تأویل و شأن نزول آیات ذکر شده است. در این نوشتار ضمن معرفی محتوای این مصحف، دیدگاه‌های مختلف شیعه و سنی مورد بررسی قرار گرفته و شبهات وهابیت در رد وجود مصحف پاسخ داده شده است. نیز به نقد و بررسی دیدگاه‌های متفاوت دانشمندان شیعه در نحوه چینش آیات و سُوَر مصحف امام(ع) پرداخته و ضمن نقد برخی از نظریات که تفاوت دو مصحف را فقط به چینش سوره‌ها فروکاهیده‌اند، دیدگاه معاصران مقبول‌تر ارزیابی گردیده است.

تفسیر نعمانی رساله ای است در علوم قرآنی، با نگاه شیعی که به قرون متقدم تاریخ شیعه بازمی گردد و برخی آن را منسوب به امیرالمومنین علیه السلام دانسته اند. در این رساله ـ که دارای حدود شصت مبحث است ـ افزون بر موضوعاتی چون ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، تنزیل و تاویل، به مباحثی همچون رد بر ثنویان و زندیقان، رد بر جبرگرایان و رد بر قایلان به قیاس و اجتهاد نیز پرداخته شده است. این رساله شباهت فراوانی با مقدمه تفسیر علی بن ابراهیم قمی و نیز رساله ای از سعد بن عبداله اشعری دارد که علامه مجلسی بخش هایی از آن را در بحارالانوار آورده است. در این مقاله، برخی از زوایای مورد ابهام این رساله، از جمله هویت مولف و منابع مورد استفاده آن مورد کاوش قرار می گیرد.