کتابخانه مجازی ادبیات

این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیده‌هایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.

"این غیبت همچنان ادامه دارد و تا آخر زمان نیز که حضرت‌ مهدی(عج)با رجعت خود مجددا دعالت را روی زمین احیا کند به طول خواهد انجامید5. برخی قائل شدند که او در همان‌ جوان سالی از دنیا رفته است؛برخی دیگر چنین پنداشته‌اند که‌ او در کهنسالی ررحلت کرده است و برخی دیگر اساسا وجود او را انکار کرده بر آن شدند که امام حسن عسکری(ع)اصلا فرزند پسری نداشته است و گروهی نیز از زنده بودن پسر امام‌ یازدهم(ع)به عنوان مهدی غایب و رجعت او در آخر زمان دفاع‌ کرده‌اند. در این‌جا بیان دلایل امامیه برای غیبت امام خالی از فایده‌ نخواهد بود،این دلایل را در چهار دسته می‌توان بیان کرد: 1-حفظ جان امام دوازدهم(ع):در احادیثی که برخی‌ از آن‌ها به پیامبر(ص)منسوب است بر ضرورت غیبت حضرت‌ قائم(عج)تاکید شده است،این احادیث دلیل این امر را در خطر بودن جان امام بیان کرده‌اند25. مجددا یادآور می‌شویم که به منظور به دست آوردن‌ نگرشی منسجم و سازگار از باورهای امامیه نخستین،لازم است‌ ضمن در نظر گرفتن عناصر مختلف و متفاوت این مکتب،کلیت‌ آن را نیز لحاظ کنیم: 1-دلیل تاریخی:قائم(عج)برای گرفتن انتقام خون‌ حسین(ع)رجعت خواهد کرد. دلیل‌ سوم به نوعی مکمل دلیل دوم است؛به این معنا که دین‌هایی‌ را که مهدی(عج)احیا می‌کند دیگر فقط شریعت ظاهری‌ نیستند،بلکه همزمان از معانی و تعالیم باطنی نیز برخوردارند و این همان آگاهی تامی است که تمام انسان‌ها(به واسطه امام) از اسرار وجود و اسرار دین خود به دست می‌آورند و بی‌شک در این‌جاست که تعریف امام باقر(ع)از واژه«مهدی»قابل فهم‌ خواهد بود:«مهدی‌[هدایت شده‌]از آن جهت مهدی نامیده‌ شده که‌[انسان را]به تعلیم سری هدایت می‌کند»."