امامت ، ریاست عام دینی است که شخصی از ناحیه ی خداوند ، آن را دارا می باشد . امام خمینی ( قدس سره ) درباره ی امامت ، اندیشه ی پویا وتحول بخشی ارائه نموده اند . ایشان با استدلال عقلی ثابت می کنند که امامت ، جهت نگهبانی از دین واجرای قوانین الهی وتکامل بشر ضرورت دارد . امام ، بیان کننده ی خط مشی شیعه ورهبر این تشکیلات بزرگ است . امام ، در قوس صعود ، از لحاظ درجه ی وجودی ، برترین مقام بشری است ومقام امامت ، حقیقتی عینی است .آنچه که پیامبر وامام را با غیب مرتبط می نماید ، عنصر ولایت است . امام ، دارای عصمت ومقام ولایت است ومنصوب از ناحیه ی خداست ، نه وکیل از ناحیه مردم . اطاعت از امام در طول اطاعت الهی است واطاعت ازخدا محسوب می گردد . لذا امام ، حلقه ی اتصال عالم خلق به حق می باشد . امام ، مبدأ فیض یا واسطه ی فیض یا واسطه ی فیض الهی است ، او انسان کامل ومصباح هدایت وراهنمای انسان های سر گشته است . امام در حوزه ی نظری ورفتاری ، الگوی کامل انسانیت است وشیعه باید به او مقتدا باشد . دلایلی ، وجود ولزوم امامت را عینی می سازد ، همچون نشر معارف اسلامی ، گسترش عدالت واجرای احکام دینی و... در اندیشه ی امام خمینی ( قدس سره ) مبنای امامت را باید در حدیث ثقلین جستجو نمود . مهجوریت قرآن وعترت ، به مهجوریت یکی از آن دو است . آن دو ، حقیقتی واحدند ودست برداشتن از عترت ومهجوریت آن ، سبب مهجوریت قرآن می گردد . امامان شیعه ( ع) در عمل خویش ، استراتژی واحدی داشتند ، اگر چه رویکردها به این استراتژی متغیر ومتفاوت بوده است ، لکن روح حرکت ونگاه ها واحد بوده است . در این استراتژی واحد ، تشکیل حکومت اسلامی ، عدالت و.. خط واحد بوده ودر هر حال مهجوریت عترت ، سبب پیامدهای ناگواری ، همچون تفرقه وحاکمیت ستمگران و... شده است .
«امام کاظم» (علیهالسلام) در ابتدای امامت، با چالشهایی روبه رو بوده اند که این چالشها موجب شده است تا اقدامات ایشان به عنوان قرینه فعلی علاوه بر دلایل نقلی مورد توجه باشد. اهداف اصلی تحقیق، چگونگی و دلایل امامت امام موسی بن جعفر (علیهالسلام) و نیز اقدامات ایشان در اثبات این موضوع با استفاده از منابع شیعه و اهل سنت است. سوال اصلی این تحقیق نیز بدین شرح است که «مهمترین اقدامات امام کاظم (علیهالسلام) در راستای اثبات امامت ایشان با توجه به چگونگی و دلایل امامت ایشان در منابع شیعه و اهل سنت چیست؟» این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، به این نتیجه دستیافت که برای انتخاب امام، شرایطی مانند «وصیت، علم خاص، ودایع و سن» بهعنوان ملاک تعیینشده که بنا به دلایل قدرمتیقن، مشخص میشود که امام کاظم (علیهالسلام) شرایط امامت را داشته است. علاوه بر احادیث و دلایل منقول در قبال امامت ایشان، مهمترین اقدامات ایشان که عبارت است از وارستگی مادی و سیاسی، شفافسازی در غصب حکومت شیعیان، مقابله علمی با جریانهای انحرافی و فرقههای مختلف شیعه، مناظره با خلفای عباسی و انتخاب رویکرد تقیه، گویای این است که طرز فکر امام کاظم (علیهالسلام) طرز فکر یک «ولی، امام و زعیم» امت است؛ زیرا از یکسو جامعه شیعیان را از طریق تقیه و وکالت مدیریت کرده و از طرفی، برای اثبات حقانیتشان از طرق مختلف مانند مناظره و شجاعت در بیان، تلاش نموده و ازنظر علمی و فرهنگی نیز با بزرگترین چالش زمان خود، مقابله نموده و خطمشی آگاهانهای را بنیانگذاری نمودهاند.
روششناسي و بسترشناسي يک نظريه، از مهمترين مسائلي است که نقش مهمي در تحليل و شناخت چرايي صدور آن نظريه دارد. متکلمان شيعي مکتب بغداد در قرن چهارم و پنجم هجري، از بزرگترين متکلمان اماميه در طول تاريخ بهشمار ميآيند. با اين حال، روايات امامان معصوم عليه السلام، که از منابع اصيل تفکر ديني بهشمار ميآيند، حضور کمرنگي در کتابهاي کلامي ايشان دارند. هدف از نگارش اين مقاله، ابتدا روششناسي فکري اين متکلمان، و سپس تحليل چرايي تکيۀ فراوان ايشان بر عقل در براهين و نظريات کلامي مربوط به مسئلۀ امامت با توجه به بستر فرهنگي شهر بغداد در آن دوران است. بر اساس مهمترين يافتههاي اين نوشتار، نگاه سختگيرانۀ متکلمان بغداد به احاديث و نيز تنوع مکاتب گوناگون کلامي و نيز تعصبات مذهبي و درگيريهاي شديد فرقهاي در بغداد، از مهمترين عواملي است که مانع از استفادۀ لازم متکلمان شيعي از روايات در آن دوران شده است.
در خصوص وضعیت حقوقی قرارداد دارای موضوع نامشروع بین فقیهان امامی اختلاف نظر وجود دارد؛ هرچند برخی قائل به صحت چنین قراردادی هستند اما بیشتر فقیهان قائل به بطلان و حرمت عمل نامشروع موضوع قرارداد شدهاند. در میان قائلان به بطلان برخی آن را به عنوان قاعده و اصل اولیه در این قراردادها پذیرفته و برای اثبات آن به ملک نبودن منفعت حرام، مالیت نداشتن آن، عدم قدرت برتسلیم، تناقض در شریعت و سلب احترام مال حرام توسط شارع استناد کردهاند. برخی دیگر با نقد دیدگاه گروه اول، براساس روایاتی چون روایت تحف العقول قائل به بطلان چنین قراردادی شدهاند. در این مقاله ما به بررسی دیدگاههای مطرح در این خصوص پرداخته و در پایان با نقد تمامی دیدگاهها و رد دلائل اقامه شده، با جمعبندی برخی از روایات که در ابواب مختلف فقهی مطرح شده است بطلان و حرمت چنین قراردادی را به شیوه جدیدی به اثبات رساندهایم.