منابع مشابه بیشتر ...

59ef489dd2ac4.JPG

بررسی عوامل مؤثر بر گرایش ایلخانان مغول به مزارات شیعه

احمد فضلی نژاد

پس از فروپاشی دستگاه خلافت عباسی و تأسیس دولت ایلخانان در ایران، شیعیان در شهرهای ایران و عراق با آزادی عمل بیشتر به اجرای مراسم و مناسک مذهبی خود پرداختند. آنها به کمک خواجه نصیرالدین طوسی و عالمان شیعه در عراق برای جلوگیری از ویرانی مقابر متبرکه در عتبات عالیات تلاش کردند. از آن پس عالمان شیعه، با نفوذ در دربار ایلخانان و نیز نگارش رساله‌ها و برگزاری مجالس مناظره در روی آوری سلاطین مغول به مقابر اهل‌بیت: یاری ‌رساندند. دولتمردان و وزیران ایرانی نیز با انجام برنامه‌های عمرانی در شهرهای مقدس و اجرای مراسم زیارت در این امر، نقشی مهم ایفا کردند. بدین ترتیب در دوره غازان و الجایتو، رونق شهرهای زیارتی بالا گرفت و در کنار بارگاه ائمه‏ شیعه: عمران و آبادی و جنب و جوش علمی، اقتصادی و مذهبی شیعیان و سادات افزایش یافت. پژوهش حاضر درصدد است ضمن توجه به نقش عوامل مؤثر بر گرایش ایلخانان به مزارات شیعه، پیامدهای آن را بر روند تحولات بعدی جامعه ایران و همچنین تأثیر آن را بر رویکرد و عملکرد ایلخانان بررسی کند. این پژوهش نشان می‏دهد که چگونه با نقش‏آفرینی عالمان شیعه و دولتمردان ایرانی، ایلخانان مغول نه‌تنها یکی از دیرپاترین سنت‏های مغولی ـ یعنی مخفی نگاه داشتن مدفن بزرگان خود، همچون چنگیز و ایلخانان اولیه ـ را رها ساختند، بلکه سلاطینی مانند غازان و اولجایتو، افزون بر آبادانی شهرهای زیارتی، با ساخت آرامگاه‌های باشکوه برای خود به رونق فرهنگی و اقتصادی اماکن پیرامون آن و تأسیس بناهای خیریه، مدارس، دارالکتب و... یاری رساندند.

59ef45fb48d3a.JPG

تحول نظام مفتی مستفتی تشیع در ایران روزگار مغولان

صالح پرگاری, مسلم سلیمانی یان

پس از سقوط خلافت (656 ق)، دگرگونی بزرگی در جهان اسلام رخ نمود؛ به‌ویژه بر اثر روی‌گردانی مغولان از تسنن، گرایش برخی از ایلخانان به تشیع و فراهم آمدن زمینه نشاط علمی برای فقیهان اصولی شیعه، اوضاعی پدیدار شد که ساختار بسیط نخستین و نامتمرکز نظام مفتی ـ مستفتی شیعه را به ساختاری منسجم و متمرکز بدل کرد. این دوره را می‌توان دوره نظام‌مند شدن فقه سیاسی شیعی در چهارچوب فقه اجتهادی دانست. ساختار مرجعیت، حلقه اتصال سنّت کهن به سنّت جدید در این دوره بود. از این‌رو، موازی با تغییر و تحولات نوپدید، آرام آرام آثاری در اندیشه شیعی در این برهه تاریخی، تولید یا باز تولید یا نقد می‌شد. این دوره به سبب اوضاع اجتماعی و تاریخی‌اش، نظریه و عمل عالمان شیعه را به یک‏دیگر نزدیک کرد؛ چنان‏که علمای شیعی برای پاسخ‌گویی به نیازهای جدید جامعه، اندیشه فقهی و کلامی را بیشتر در حوزه عمل اجتماعی و سیاسی امامیه به خدمت می‏گرفتند. بی‌گمان آغازگر این روند در دوره مغولان، علمایی همچون خواجه نصیرالدین ‌طوسی (م 672 ق)، محقق حلی (م 674 ق)، علامه حلی (م 726 ق) و شهید اول (م 786 ق) بودند که با نزدیک شدن به ساختار قدرت سیاسی و بهره‌گیری از اوضاع یاد شده و با تلاشی گسترده توانستند به نشر و پراکنش تفکر شیعی بپردازند. این مقاله، علل این تحول بنیادین (تغییر روی‌کرد سیاسی و کنش‌گری اجتماعی فقه شیعی) را تبیین و تحلیل می‏کند. بر پایه یافته‏های این پژوهش، دگرگونی‏های سیاسی، فکری و فرهنگی پس از سقوط خلافت عباسی، به نظام‌مند شدن فقه سیاسی شیعی و تحول در نظام مفتی ـ مستفتی انجامید و موجب شد که عالمان شیعه از حوزه مباحث نظری فقهی و کلامی محض، به عرصه سیاسی و کنش‌های اجتماعی رو کنند.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

5e26dff4e50bb.JPG

مقدمه اى بر طرح و تدوین دائره المعارف شیعه

مهدی محقق

بنیاداسلامى طاهر طرحى را براى تدوین دائره المعارف شیعه بسرپرستى دکتر مهدى محقق ارائه کرده واز همه اندیشمندان و محققان اسلامى خواسته است که این بنیاد را دراین امر مهم و ضرورى یارى رسانند.از آنجا که معرفى این طرح براى حوزه هاى علمیه نقش موثرى در جهت تدوین این اثر عظیم و ضرورى دارد مقدمه آن دراین شماره آورده مى شود.امیداست فضلا و طلاب حوزه هاى علمیه دعوت این بنیاد رااجابت کنند و باارسال مطالب وارائه طرحها و پیشنهادها در تکمیل آن گام موثرى بردارند

کتابشناسی/معجم ھا و فرھنگ ھا
مقاله