کتابخانه مجازی ادبیات

در این نوشتار، در بازخوانی و نقد دیدگاه‌های کلبرگ و مدرسی دربارۀ پیدایش تشیع دوازده‌‌امامی، بر پایۀ روش تاریخی ـ کلامی و با هدف مقایسۀ دیدگاه‌ها و بیان کاستی‌ها و اشتباهات کمترشناخته‌شدۀ این دو، موارد زیر دانسته شد: کلبرگ پیدایش تشیع دوازده‌امامی را «انتقال از امامیه»، و مدرسی «تکامل تدریجی مکتب تشیع» خوانده است. هر دو، تاریخ آن را تقریبا همسان، نیمة قرن چهارم هجری دانسته و در این‌باره به موارد انعکاس اندیشة «دوازده امام» در متون کهن استناد کرده و دچار اشتباهاتی بعضا فاحش شده‌‌اند؛ چنان‌که هر دو، ثبت عقاید اثناعشری را در برخی متون که کامل به ما نرسیده‌اند، انکار نموده و از ثبت آن در برخی منابع غفلت کرده و دیدگاه‌هایی ناهمگون و گاه متناقض داشته‌اند. افزون بر این، کلبرگ به هم‌پایگی واژة امامیه با اثناعشریه توجه نداشته و مدرسی نیز دچار «تردیدها» و «تعمیم‌ها»ی ناروا، اشتباه در «شناسایی متن و نسخه‌های کهن یک روایت» و «بی‌دقتی در فهم اصطلاحات مهدویت» شده است.

خداوند در قرآن،اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را از هرگونه آلودگی منزه دانسته و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز آنان را همتای کتاب خدا معرفی کرده است.نقش اهل بیت علیه السلام در هدایت و وحدت اسلامی،ضرورت شناخت مصادیق اهل بیت علیهم السلام را بیشتر روشن می‌کند.اینکه اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم علی،فاطمه،حسن و حسین علیهم السلام هستند،تردیدی نیست،ولی برخی قائل‌اند که افراد دیگری نیز جزو آنها به شمار می‌آیند. قرائن درونی و بیرونی آیة تطهیر و همچنین گفتار و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دلیل بر این است که اهل بیت فقط بر آن پنج نفر و نه فرزند امام حسین تا امام مهدی علیهم السلام اطلاق می‌شود.

بجز همسران پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) شمار زیادی از بزرگان صحابه ( 7 ) نیز در احادیثی که از آنان نقل شده ، تصریح کرده اند که آیه تطهیر در مورد خمسه طیبه ، یعنی پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) ، علی ( علیه السلام ) ، فاطمه ( علیها السلام ) ، حسن و حسین ( علیهما السلام ) نازل شده است . نمونه ای از نقل های روایات مورد نظر چنین است : مسلم در صحیح خود از پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) نقل می کند که فرمود : « لا یزال الدین قائما حتی تقوم الساعة ، أو یکون علیکم اثنا عشر خلیفة کلهم من قریش » . چنانکه می بینید در همه روایات فوق ، سخن از این است که این دوازده نفر ، خلفای « امت » اند و واژه « امت » همه پیروان پیامبر خدا ( صلی الله علیه وآله ) را تا قیامت شامل می شود و به هیچ عنوان نمی توان واژه امت را به مسلمانان قرن اول یا دوم اختصاص داد . ( 1 ) همچنین ، حافظان اهل سنت از پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) احادیث صحیحی نقل کرده اند که نشان می دهد ، در هر عصری برای مردم آن عصر ، امامی وجود دارد و مسلمانان وظیفه دارند آن امام را بشناسند و بیعت او را بر گردن داشته باشند ؛ و عظمت این امام به حدی است که هر کس بمیرد و او را نشناسد و در بیعت او قرار نداشته باشد ، مرگش از نوع مرگ جاهلی است .