در این نوشتار، با نگاهی اجمالی، خدمات خاندان نوبختی، کاوش و بررسی گشته و بر نقش آنان در خدمت به ساحت قدس مهدویت و نقل روایات مرتبط به آن حضرت تأملی گذرا شده است. خاندان نوبختی را میتوان از مدافعان راستین آیین اثناعشری دانست که در تحکیم مبانی مذهب و رد آرای مخالفین از هیچ فداکاری دریغ نکردهاند. ما در این مقاله، شرح حال چهار نفر از آنان را شناسایی میکنیم که روایات مهدویت را نقل کرده و در مواقع خطیر، با ادلة عقلی و نقلی، مدافع حریم مهدویت بودهاند.
در این نوشتار، در بازخوانی و نقد دیدگاههای کلبرگ و مدرسی دربارۀ پیدایش تشیع دوازدهامامی، بر پایۀ روش تاریخی ـ کلامی و با هدف مقایسۀ دیدگاهها و بیان کاستیها و اشتباهات کمترشناختهشدۀ این دو، موارد زیر دانسته شد: کلبرگ پیدایش تشیع دوازدهامامی را «انتقال از امامیه»، و مدرسی «تکامل تدریجی مکتب تشیع» خوانده است. هر دو، تاریخ آن را تقریبا همسان، نیمة قرن چهارم هجری دانسته و در اینباره به موارد انعکاس اندیشة «دوازده امام» در متون کهن استناد کرده و دچار اشتباهاتی بعضا فاحش شدهاند؛ چنانکه هر دو، ثبت عقاید اثناعشری را در برخی متون که کامل به ما نرسیدهاند، انکار نموده و از ثبت آن در برخی منابع غفلت کرده و دیدگاههایی ناهمگون و گاه متناقض داشتهاند. افزون بر این، کلبرگ به همپایگی واژة امامیه با اثناعشریه توجه نداشته و مدرسی نیز دچار «تردیدها» و «تعمیمها»ی ناروا، اشتباه در «شناسایی متن و نسخههای کهن یک روایت» و «بیدقتی در فهم اصطلاحات مهدویت» شده است.
در تبیین زوایای معرفتی مهدویت، روایات جایگاه بسزایی دارند و از آنجا که امامان معصوم( آینه تمامنمای صفات خداوندی هستند و هیچ نقطه تاریکی در وجود آنان یافت نمیشود، امام( چون لب میگشاید، حقیقت، به نطق آنان ظاهر می شود و باطل، به کلام آنان رخت بر میبندد.درباره امام زمان( اخبار بسیاری صادر شده و در گفتار معصومان( از بدو تولد آن وجود قدسی تا پس از ظهورش تبیین شده است. و به دلیل ویژگی خاص زندگی و خلافت آن حضرت، در مجامع روایی، از نبی مکرم( تا آخرین وصی، احادیث بسیاری نقل شده است.خاستگاه علم رجال در تحکیم مبانی صدوری روایات قابل انکار نیست؛ همچنین علم درایه. ما در این نوشتار، در مقام بررسی احوال یکی از وکلای امام مهدی(؛ یعنی قاسم بن علاء همدانی هستیم و به شخصیت او از منظر علم رجال خواهیم نگریست.