کتابخانه مجازی ادبیات

در دورة عباسی اول، دعبل خزاعی به دفاع از تفکر شیعه، به ويژه حقانیت علويان پرداخت. اشعار احتجاجی او در اثبات عقايد شیعه، مسألة امامت و خلافت و نقض گفتار مدعیان، فراوان است. اين مقاله در صدد يافتن پاسخی برای سؤالات زير است – رويکردهای احتجاجی شاعر برای اثبات حقانیت اهلبیت (ع) مبتنی بر چه اصول و مواردی است؟ - گرايش غالب شاعر برای اقناع مخاطب بیشتر بر محور چه عناصری میچرخد؟ - مضمون اشعار، چه تأثیری بر زبان و بیان شاعر گذاشته است؟ قدرت بیان، و استدلال منطقی از جنبههای مهم شعر احتجاجی اين شاعر متعهد به شمار میآيد. نتايج تحقیق مشخص میکند که دعبل شعر را در خدمت اهداف سیاسی که دفاع از مکتب اهلبیت (ع) باشد، قرار داده و بر اقناع عقلی مخاطب تکیه دارد. فاصله گرفتن شاعر از عناصر عاطفه و احساس در امور احتجاجی، مؤيد توجه او به اقناع عقلی مخاطب است.

فتوحات وجنگ هایی که پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله رخ داد و منجر به گشوده شدن دروازه های ایران و روم شرقی و آفریقا گردید متفکران و عالمان مسلمان را با پرسش هایی مواجه کرده است پرسش هایی مانند این که آیا فتوحات مشروعیت داشته اند؟ در صورت عدم مشروعیت این رویداد؛ ملاک بهره مندی اهل بیت علیهم السّلام از نتایج آن چه بوده است؟ و آیا اصولا می توان میان عدم مشروعیت یک عمل و نتائج آن تفکیک کرد؟ در این نوشتار به این نتیجه رسیدیم که با توجه به مشروط بودن مشروعیت جهاد ابتدایی در فقه شیعه به اذن امام علیه السّلام یا نایب خاص امام و فقدان شرط مذکور در فتوحات پس جنگ های مذکور مشروع نبوده اند، مع الوصف اهل بیت علیهم السّلام از نتائج فتوحات، استفاده برده اند؛ ملاک بهره مندی مذکور یا به عنوان انفال بوده و یا بر پایه قاعده الزام به عنوان سهم ذوی القربی از خمس بوده است.

علمای بزرگ شیعه سعی کرده‌اند جداگانه یا در لابه‌لای مباحث خود اشاراتی عمیق و یا کوتاه به نظریه ولایت فقیه داشته باشند. هر قدر به لحاظ زمانی به دوره معاصر نزدیک‌تر می‌شویم مباحث مربوط به این نظریه گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌شود که سرآمد همه آنها نظریه ولایت مطلقه فقیه امام خمینی است. نوشتار حاضر بر آن است تا مراحل تولد، تکوین و تکمیل این نظریه سیاسی ناب را مورد بحث قرار دهد.