کتابخانه مجازی ادبیات

در قرن هشتم هجري با شکل گیري نهضت سربداران در منطقۀ خراسان، تغییر و تحولات عمده اي در زمینۀ مذهبی و عرفانی آن به وجود می آید. تصوف و عرفان اسلامی از آغاز پیدایش تا قرن هشتم هجري، بیشتر بر محور اعتقادات اهل تسنن استوار بود و تفکر شیعی، به دلیل شرایط حاکم موجود بر جامعه و مسایل اجتماعی ، به جز در برخی دوره هاي تاریخی، مجال بروز و ظهور چندان پیدا نمی کرد. به سبب حملۀ مغولان به ایران، در قرن هفتم و هشتم هجري، نهضت سربداران براي دفاع از مردم مظلوم شکل گرفت و با توجه به این که حاکمان سربداران از یک طرف پیرو مکتب تشیع و از طرف دیگر به تصوف علاقه مند بودند، باعث نزدیکی تصوف به تشیع شدند و شرایط رشد صوفیان و عارفان شیعه فراهم گردید و مباحث عرفانی بر مبن اي تفکر و اعتقاد شیعی شکل گرفت . هرچند که حکومت سربداران حدود نیم قرن تداوم داشت ولی به سبب اهمیت این جریان و تأثیرگذاري آن در دوره هاي بعد، از جمله تشکیل حکومت صفوي و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران و پیدایش عارفان شیعی، قابل توجه است و ضرورت دارد که تأثیر نهض ت سربداران، در نزدیکی تصوف به تشیع مورد بررسی قرار گیرد. این مقاله با نگاه توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانه اي، به بررسی عوامل زمینهساز نزدیکی تصوف به تشیع در زمان سربداران میپردازد.

حکومت سربداران اولین حکومت مردمی شیعه در ایران محسوب می شود این حکومت براي اولین بار پس از سال ها برقراري حکومت هاي سنی مذهب و نیز هجوم واستیلاي مغول بر ایران، در محدوده قلمرو خود مذهب شیعه را رسمیت بخشیدند. قیام سربداران را یک نهضت موفق و اثرگذار شیعه معرفی می کنند که امراي آن توانستند در مدت کوتاه حکومتشان، آبادانی هاي بسیاري به بار آورند و تا حد زیادي خرابی هاي دوران مغول را جبران کنند. آنان به فکر بهبود زندگی مستضعفین و وستم دیدگان شهري و روستایی بودند و دراین زمینه موفقیت هاي خوبی به دست آوردند و در شهر سبزوار پایتخت حکومتشان سکه هاي دوازده امامی را ضرب کردند. راه آنها بعدها توسط حکومت قدرتمند صفویه دنبال شد ومذهب شیعه در همه کشور، رسمیت پیدا کرد. سربداران ابتدا از نفوذ عالمان صوفیه استفاده کرد و به حکومتش قوام داد درچنین محیطی، عالمان تنها راه حفظ این حکومت و نیز ترویج مذهب تشیع واقعی بودند. بنابراین، هم حکومت براي حیات خود به عالمان نیاز داشت و هم عالمان به منظور ترویج تشیع به حکومت سربداران نیاز داشتند. نوع تحقیق با توجه به هدف، کاربردي و از نظر ماهیت و روش توصیفی همبستگی می باشدکه بااستفاده ازمطالعات میدانی به بررسی وضعیت موجود پرداخته است. براي گردآوري داده هااز پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.پایایی پرسش نامه 0/85 از طریق آلفای کرانباخ بدست آمده، داده ها بوسیله نرم افزار spss و با استفاده از آزمون های کلموگروف اسمیرنوف،پیرسون،رگرسیون خطی و Anova تجزیه و تحلیل شدند و نتایج نشان داد که : بین حکومت سربداران و فقها رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد. بین حکومت سربداران و صوفیه همبستگی مثبت وجود دارد. بین حکومت سربداران و آموزه هاي شیعی و عرفاتی رابطه وهمبستگی مثبت وجود دارد.