کتابخانه مجازی ادبیات

سرگذشت انسان‌ها از معبر تمدن‌ها می‌گذرد و تمدن‌ها در طول تاریخ در شکل‌دهی به هویت بشر گسترده‌ترین نقش را داشته اند. دین اسلام پس از استقرار به سرعت توانست بنیان‌گذار تمدنی شگرف در جهان شود به گونه‌ای که تمدن‌های دیگر از جمله تمدن‌های غربی را وام‌دار خود سازد. بررسی فعالیت‌ها و اقدامات دولت‌ها و حکومت‌ها در گسترش یک دین یا مذهب و یا ایجاد و گسترش فرهنگ و تمدن اهمیت زیادی دارد. از جمله حکومت‌های شیعی در طول تاریخ حکومت سربداران و مزیدیان بودند که نقش مهمی در شکوفایی تمدن اسلامی داشتند. در این مقاله به تفصیل درباره این دو به بحث می‌پردازیم. با ظهور انقلاب اسلامی مبتنی بر اسلام و شکل‌گیری حکومت دینی بر‌آمده از مردم، گفتمان تمدن ایرانی و اسلامی در قالب تمدن نوین برخاسته و آمیخته از این دو تمدن احیا شد و ایران اسلامی در عمل به احیاگر فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی تبدیل گردید

مزیدیان یکی از حکومت­های شیعی عراق بودند که در فاصله میان سال­های 350 تا 545 ه‍.ق برابر با 961 تا 1150م.، بر منطقه حلّه و پیرامون آن فرمان راندند. آنان که شاخه­ای از اعراب بنی­اسد به شمار می­آمدند، نخست در محلی بین کوفه و هیت استقرار یافتند و روزگار خود را از طریق دام­داری و کشاورزی سپری می­ساختند؛ تا آن­که در دوره معزّالدوله بویهی، علی­بن­مزید تحت حمایت بویهیان توانست حکومت مزیدیان را در نواحی یاد شده پدید آورد. پس از علی، هفت تن دیگر از افراد خاندان مزیدی به حکومت دست یافتند و با فراز و فرودهایی تا سال 545 ه‍.ق بر قلمرو مزیدی فرمان راندند. بی­شک بزرگ­ترین و مشهورترین حکمران مزیدی، صدقه­بن­منصور بود که همزمان با ظهور خاندان سلجوقی، حکومت مزیدیان را در اختیار داشت. وی که امیری هوشمند بود، با استفاده از اختلاف­ها و درگیری­های بین امرای سلجوقی، شهرهای بصره، کوفه، هیت و تکریت را به زیر فرمان آورد، و شهر حلّه را بنا نهاد و پایتخت خود را بدانجا منتقل ساخت و آن شهر را پایگاهی برای حمایت بی­چون و چرا از عالمان و دانشمندان قرار داد و زمینه گسترش بیش از پیش تمدّن اسلامی را فراهم آورد. این مقاله بر آن است که بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهش­های تاریخی، در وهله نخست زمینه­ها و چگونگی ظهور حکومت مزیدی را بررسی و در مرحله بعد نقش آن خاندان را در گسترش فرهنگ و تمدّن اسلامی، به ویژه در دو بخش ادبی و علمی، بیان کند، و آن­گاه فعالیت­های آنان را در راستای گسترش تشیّع تبیین نماید.