سخن از حقیقت تصوف و مذهب صوفیان و میزان ارتباط تعالیم صوفیان با آموزه‌های تشیع وپیوند میان آنان و مذهب تشیع، ازمباحث بنیادی فرقه شناسی و ابعاد تاثیر متقابل و داد و ستد مذاهب ، مکاتب و علوم است. اینکه طریقت های گوناگون تصوف و مکاتب عارفانی اسلامی چه چیزهایی از تشیع گرفته یا بدان بخشیده‌اند؛ تا چه اندازه در خدمت ویا در پیوند با آموزه های تشیع ، عقائد، مناسک و دیگر آموزه های آنان بوده‌اند یا از آن دور شده‌اند،از گذشته تاکنون مهم بوده ودر حال حاضر که جریان ظاهر گرائی و بویژه وهابیت به دشمنی با تشیع و برخی بنیاد های معرفتی آن برخاسته، سخن ازمیزان ارتباط تعالیم صوفیان با آموزه‌های تشیع اهمیت مضاعف می یابد. واز این مقوله است پیوند میان صوفیان کبرویه و تشیع است. نجم‌الدین کبری سرسلسله صوفیان و عارفان کبرویه، عارف شافعی‌مذهب بود، اما گرایش‌های شیعی او به‌ویژه مریدانش، انکارناشدنی است. گرد‌آوری شواهد برای اثبات چنین گرایش‌ها و ارزیابی تأثیر فراگیر ارتباط او با مفاهیم شیعی، در عرفان نظری و عملیِ سلسله‌ها، از مباحث کانونی تاریخ عرفان اسلامی و سیر معنوی در جهان اسلام به شمار می‌رود. بررسی تأثیر این ارتباط در شیوه تعامل کبرویه با مکتب ابن‌عربی و شارحانش، تأثیر فراگیر این سلسله با چنین گرایش، ارتباطات و ویژگی‌هایی در تاریخ تصوف و عرفان و حتی تاریخ سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی به‌ویژه ایرانی، در قالب پژوهش‌های دقیق‌تری سامان‌ می‌پذیرد، این نوشتار بر پایه منابع اصلی در این زمینه، با روشی توصیفی ـ تحلیلی در پی نشان دادن ابعادی از این تاثیر پذیری ها ، گرایش ها وحتی تبدیل و تغییر در طریقت صوفیه کبرویه است.

منابع مشابه بیشتر ...

5e033e9576645.JPG

گرایش‌های شیعی در تصوف علاءالدوله سمنانی

احسان قدرت اللهی, مرضیه درویشی

ابوالمکارم رکن‌الدین علاءالدوله احمدبن‌محمدبن‌احمد بیابانکی سمنانی (659ـ736ق)، از عرفای بزرگ کبروی به شمار می‌آید که به اعتبار وی، این طریقت «علائیه» نیز خوانده ‌شده است. خاندان علاءالدوله، از خانواده‌های اصیل و ثروتمند سند بودند که به سمنان کوچ کردند و در عصر ایلخانان، صاحب مشاغل دولتی بودند. دوران زندگی علاءالدوله را به دو دوره، قبل و بعد از توبه و تحول روحانی‌اش، می‌توان تقسیم کرد. این تنبه معرفتی که در 24 سالگی، در میدان جنگ، با ندای «زاجر غیبی» حاصل شد، به سرعت او را در محضر نورالدین عبدالرحمان کسرقی اسفراینی (م 695)، از خلفای نجم‌الدین کبری در بغداد نشاند و از یک جوان ملازم درباری، سالکی تائب و شیخی کامل ساخت. تصوف علاءالدوله را باید تصوفی شریعت‌مدار و متابعت‌محور، مردم‌گرا و معتدل دانست که در آن به آموزه عزلت و چله‌نشینی، برای قطع علایق نفسانی و تحصیل مکاشفات و تجارب عرفانی، بسیار تأکید و توجه می‌شود اما این خلوت‌گزینی‌ها، با مسئولیت‌گریزی اجتماعی، بی‌کارگی و طفیلی‌گری، همراه نیست. دیگر ویژگی مهم تصوف علاءالدوله که پژوهش حاضر، درصدد بررسی و تحلیل آن برآمده، گرایش‌های بارز شیعی اوست. نتایج این بررسی، نشان می‌دهد که دیدگاه‌های علاءالدوله درباره سه موضوع مهم: 1. واقعه غدیر خم و منصب جانشینی پیامبر؛ 2. ارادت و مودّت ایمانی نسبت به اهل‌بیت؛ 3. موعود آخرالزمان و مهدویت، هم‌سان و هم‌سو با عقاید شیعه امامیه است. درباره توصیف‌های مبالغه‌آمیز از خلیفه اول در العروه و عبارات عجیب و غریب و مردود در مورد خلیفه دوم در چهل مجلس که حتی مضامین برخی آن‌ها بر کفر و فساد دلالت دارد، مسأله تقیه و حفظ وحدت در عصر ایلخانان و احتمال جعل و تحریف را نباید از نظر دور داشت.

5a548b55b83a3.JPG

تصوف و تشيع (2): جلال الدين ابن معمار و کشکول سيد حيدر آملي و نصيريه

پيش از ادامه بحث در رابطه با دانشمندی که بنا داريم در اين سلسله يادداشتها وی و آثارش را معرفی کنيم، مناسب ديدم که در اين شماره بحثی حاشيه ای را درباره دانشمندی ديگر مطرح کنم که وی هم در همين راستای پيوند تشيع و تصوف کوشا بوده است در دوره ای کم و بيش پيش از سيد حيدر آملي. آنچه در پی می آيد خلاصه ای است از مطالعات نويسنده اين سطور درباره جلال الدين الصوفي

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

5a51feefcf7fb.JPG

بررسی تاریخی چگونگی ورود و تأثیر تعالیم معنوی اهل بیت علیهم السلام در تصوف و عرفان اسلامی

محمد نصیری

معنويت توسعه يافته توسط امامان اهل بيت عليهم السلام در کالبد جامعه و حضور جمعي از تربيت يافتگان معنوي اين مکتب در ميان مردم، از عوامل مهم توجه به امور معنوي و باطني در جامعه اسلامي محسوب مي شود. تتبع دقيق در آثار اهل تصوف، يک رشته معارف خاص تشيع را که در غير کلام ائمه اهل بيت عليهم السلام نشاني از آنها نيست، نشان خواهد داد و محقق به وضوح روح تشيع را در مطالب عرفاني اين کتاب ها مي يابد؛ هرچند در مواردي روحي است که طي زمان و به حسب برخي آفات بيروني در يک پيکر آفت ديده جاي گرفته است. تحقيق پيش رو به نشان دادن چگونگي ورود شمه اي از احاديث و تعاليم معنوي اهل بيت عليهم السلام به تصوف پرداخته است. بر اساس اين پژوهش، شواهد مناسبي براي اثبات خاستگاه شيعي عرفان اسلامي مي توان به دست داد. اين شواهد، از نوع نگاه صوفيه به اهل بيت عليهم السلام و روزنه هاي نفوذ معارف آن حضرات به تصوف، يعني بزرگان صوفيه و ميراث مکتوب آنان مانند اللمع، الرساله القشيريه و قوت القلوب قابل اصطياد است. چکيده عربي: المعنويه المتناميه من قبل ائمه اهل البيت عليهم السلام في جسد المجتمع و تواجد حشد من تلامذه هذه المدرسه المعنويه بين شرائح الشعب، تعد من العوامل الهامه للاهتمام بالشوون المعنويه و الباطنيه في المجتمع الاسلامي. التتبع الدقيق في آثار المتصوفين، يدل علي سلسله من المعارف الخاصه بالتشيع التي لا اثر لها الا في کلام ائمه اهل البيت عليهم السلام و يجد الباحث بوضوح روح التشيع في المعلومات العرفانيه في هذه الکتب، و في بعض الحالات روحي و بمرور الزمن و حسب بعض الافات الخارجيه يستقر في جسد مصاب بالافات. البحث الحالي يبين کيفيه ورود بعض الاحاديث و التعاليم المعنويه لاهل البيت عليهم السلام في التصوف. علي ضوء هذا البحث يمکن ايجاد الاستشهادات المناسبه لاثبات الاصاله الشيعيه للعرفان الاسلامي. هذه الشواهد، من نوع نظره الصوفيه الي اهل البيت عليهم السلام و منافذ تسرب معارف اهل البيت عليهم السلام للتصوف، يعني کبار الصوفيه و تراثهم المدون مثل اللمع، الرساله القشيريه و قوت القلوب قابله للاصطياد.

علوم/علوم عرفانی
مقاله
558e3b5e9dea3.jpg

گرایش های شیعی کبرویه

محمد نصیری

سخن از حقیقت  تصوف و مذهب صوفیان و میزان ارتباط  تعالیم صوفیان با آموزه های تشیع وپیوند میان آنان و مذهب تشیع، ازمباحث بنیادی فرقه شناسی و ابعاد تاثیر  متقابل و داد و ستد مذاهب ، مکاتب و علوم است. اینکه طریقت های گوناگون تصوف و مکاتب  عارفانی  اسلامی چه چیزهایی از تشیع گرفته یا بدان بخشیده اند؛ تا چه اندازه در خدمت ویا در پیوند با آموزه های تشیع ، عقائد، مناسک و دیگر آموزه های آنان بوده اند یا از آن دور شده اند،از گذشته تاکنون مهم بوده ودر حال حاضر که جریان ظاهر گرائی و بویژه وهابیت به دشمنی با تشیع و برخی بنیاد های معرفتی آن برخاسته، سخن ازمیزان ارتباط  تعالیم صوفیان با آموزه های تشیع اهمیت مضاعف می یابد. واز این مقوله است پیوند میان صوفیان کبرویه و تشیع است. نجم الدین کبری سرسلسلة صوفیان و عارفان کبرویه، عارف شافعی مذهب بود، اما گرایش های شیعی او به ویژه مریدانش، انکارناشدنی است. گرد آوری شواهد برای اثبات چنین گرایش ها و ارزیابی تأثیر فراگیر ارتباط او با مفاهیم شیعی، در عرفان نظری و عملیِ سلسله ها، از مباحث کانونی تاریخ عرفان اسلامی و سیر معنوی در جهان اسلام به شمار می رود. بررسی تأثیر این ارتباط در شیوه تعامل کبرویه با مکتب ابن عربی و شارحانش، تأثیر فراگیر این سلسله با چنین گرایش، ارتباطات و ویژگی هایی در تاریخ تصوف و عرفان و حتی تاریخ سیاسی و اجتماعی جامعة اسلامی به ویژه ایرانی، در قالب پژوهش های دقیق تری سامان  می پذیرد، این نوشتار بر پایه منابع اصلی در این زمینه، با روشی توصیفی ـ تحلیلی در پی نشان دادن ابعادی از این تاثیر پذیری ها ، گرایش ها  وحتی تبدیل و تغییر در طریقت صوفیه کبرویه است.

علوم/علوم عرفانی
مقاله