منابع مشابه بیشتر ...

5e4433161c96e.JPG

خلیفه و خلافت در اندیشه اهل سنت و زیرساخت های تحول امامت و خلافت به سلطنت آسمانی و خلیفه اللهی

غلامحسین زرگری نژاد

در تاریخ اسلام میان اصطلاح های خلافت، امامت و سلطنت هیچ وحدتی وجود ندارد و این خلط معنایی صرفا لفظی و لغوی نبوده، بلکه حاصل تحولاتی تاثیرگذار در تاریخ اندیشه اسلامی بوده است. اصطلاح «خلیفه»، به تفاوت، عنوانی برای تمام زمامداران یا خلافت نبوی در زعامت سیاسی مسلمانان و جانشینی خلیفه رسول الله، یا منصبی شرعی و نه عرفی به تمام خلفای راشدین، امویان و عباسیان نیز به کار برده می شد. درباره «امامت» باید گفت متکلمان اهل سنت که به وضوح شاهد فساد دستگاه خلافت بودند و میان خلفای راشدین با خلفای اموی و عباسی تفاوتی ماهوی می یافتند، به دلیل تداعی فساد خلفای وقت، مایل نبودند اصطلاح امامت را که بر خلفای زمانه آنان نیز اطلاق می شد، مورد استفاده قرار دهند. همچنین در این نوشتار نشان داده می شود که تلاش برای آسمانی کردن سلطنت اسلامی و کوشش برای استحاله امامت و خلافت نبوی از سوی عوامل اموی و راویان آن دوره، در ادوار بعدی نیز ادامه یافت و در دوره عباسیان، فرمانروایان این خاندان نیز خود را خلیفه خداوند و حاکم الهی در روی زمین توصیف کردند. در واقع، با ابهام و خلل در اصول سیاست نبوی و سیاست خلفای اولیه با نظام استیلایی و فرمانروایی سلطنتی، سنت‌های نبوی و اصول سیاست قرآنی مغفول ماند و سلطنت از این وضعیت بهره را کافی برد. با تبدیل خلافت به سلطنت، مصادیق نظریه امامت، به خلفای اولیه محدود شد.

5a9419c32b51d.JPG

بررسی تحلیلی رویکردهای امویان به مسئله مهدویت

رضا برادران, علی الهامی, محمدصادق گل پور

ﻣﻬﺪوﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺎی ﻣﻬﻢ و ﺟـﺬاب در ﻣﯿـﺮاث ﻧﺒـﻮی ، ﺑـﺎ ﻧﮕـﺎه ﻫـﺎ و روﯾﮑﺮدﻫﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوت در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم روﺑﻪ رو ﺷﺪ. از اﯾﻦ رو ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻧﮕـﺮش ﻃﯿـﻒ ﻫـﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮐﻪ در ﮔﺬر زﻣﺎن، ﺑﺴﺘﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﺗﺤﻮﻻت و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ ﯾﯽ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮد، ﺿﺮوری اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﯿـﺎن اﻣﻮﯾـﺎن ﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و ﺣـ ﺪﯾﺜﯽ و ﺑﻬـﺮه ﻣﻨـﺪی از ﺗﺠﺰﯾـﻪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺼﺎدر ﻣﺘﻘﺪم و اراﺋﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎی ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻪ واﮐﺎوی روﯾﮑﺮدﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺧﺎﻧﺪان اﻣﻮی ﺑﻪ آﻣﻮزه ﻣﻬﺪوﯾﺖ ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﮔﻮﯾﺎ ﺧﺎﻧﺪان اﻣﻮی ﺗﺎ ﭘﯿﺶ از واﻗﻌـﻪ ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﺎ ﺳﮑﻮت و ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎری، ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ؛ اﻣﺎ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﺨﺴـﺖ ﺗﻼش ﮐﺮد ﻣﻬﺪوﯾﺖ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻋﯿﺴﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻠﻔﺎی اﻣﻮی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨـﺪ ؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺎﻧﯽ در اﯾﻦ ﻧﮕﺮه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﻣﻌﻨـﺎدار و ﺑـﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮی ﭼﻮن ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﯾﺎری ﮔﺮ ﻣﻬﺪی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ.