کتابخانه مجازی ادبیات

توسل به پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع ) از امتیازهای خاص فرهنگ تشیع به شمار می رود که ریشه در آیات و روایت ها دارد. از آنجایی که هر یک از امامان (ع ) مظهر یکی از اسمای حسنای الهی هستند، در حین توسل به ایشان ، بایستی به نوع مظهریت و تجلی ویژه آنها توجه کرد. ازاین رو، هنرمندان صفوی، بازنمایی توسل به امام رضا(ع ) را که دارای ارزش معنوی و نمایانگر سنت مضمونی است ، در قالب باور اعتقادی به تصویر کشیدهاند. هدف مقاله حاضر، بررسی جلوههای بصری نگاره "نجات مردم دریا توسط امام رضا(ع )" به شیوه آیکونولوژی به عنوان یکی از رویکردهای جدید در زمینه روش های کیفی در حیط ه هنر است . این روش پویا و همه جانبه نگر، در نیل به معنا و محتوای آثار هنری به ویژه نگارگری ایرانی که فراتر از زیبایی بصری دارای نظام پیچیده و گستردهای از ظرایف ارزش های اخلاقی ، عرفانی ، اجتماعی و روان شناسی بوده، شایان توجه است . زیرا فرایند تفسیر اثر هنری طی سه مرحله راهبردی توصیف ، تحلیل و تفسیر، پژوهش ها را به صورت نظاممند توسعه می دهد. نوشتار پیش رو، ضمن مط العه تاریخچه آیکونولوژی و ویژگی ها رگیر به ب ی سرر آی رگونوک افیک نگاره یادشده می پردازد. روش ، آیکونولوژی و گردآوری دادهها به صورت کتابخانه ای و اسنادی است . بررسی ها نشان می دهد نگارگری دوره صفویه بازتاب تحول بنیان های فکری هنرمندان آن دوره بوده که متاثر از شرایط و اوضاع اجتماعی خاص آنها است . بنابراین روش تاویلی مانند آیکونوگرافی موجب بازشناسی و معرفی ارزش های نمادین در این آثار می شود.

شمایل نگاری در هنر تیموری و صفوی‌ هنر شیعی عناصر هنر شیعی‌ در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان‌ مهناز شایسته‌فر مؤسسه‌ی مطالعات هنر اسلامی‌ (مجموعه آثار هنر اسلامی 12)،1384 همان طوری که از عنوان‌ فرعی استنباط می‌شود در این‌ کتاب عناصر هنر شیعی در دو حوزه‌ی مهم هنرهای تجسمی‌ یعنی نگارگری و کتیبه نگاری؛ در دو دوره‌ی مهم تاریخی هنر ایران، تیموریان و صفویان مورد بررسی قرار گرفته است. سپس‌ بر این نکته تأکید می‌کند که اشکال و تزیینات نقاشی ایرانی و کتیبه‌ها به‌ طور مستقیم،تحت تأثیر بنیان حکومت‌ شیعی صفویان نبوده است،بلکه تحول‌ و توسعه‌ی تدریجی هنر شیعی در نقاشی‌های نسخه‌های خطی و کتیبه‌های‌ بناهای تیموری در ابتدای حاکمیت صفویه وجود داشته است. اجتماعی،فرهنگی و مذهبی را که در به وجود آوردن عناصر و نمادهای‌ شیعی در نقاشی و کتیبه‌ها تأثیر گذار بوده‌اند،مورد بررسی قرار می‌دهد تمرکز این فصل به طور ویژه بر روی اهمیت علمای شیعه و سیستم حمایتی‌ آنها است. بخش دوم این فصل نمونه‌های برگزیده‌ی کتیبه با درونمایه‌ی شیعی‌ را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و بر آن دسته از کتیبه‌ها که دارای‌ مضامین قرآنی،دعایی و حدیثی روی بناها و آثار صنایع دستی در دوران‌ مورد بحث،تمرکز دارد،موضوع این قسمت،مطالعه‌ی کتیبه‌ها با مضامین‌ دعایی است که شامل دعاهایی خطاب به پیامبر اکرم(ص)،امام علی(ع)،حضرت فاطمه زهرا(ع)و پسرانش امام حسن(ع)و امام‌ حسین(ع)می‌باشد،نمونه‌ی کتیبه‌هایی که در آن امام دوازدهم شیعی را مورد خطاب قرار داده مثل کتیبه منبر مسجد بندر آباد در حومه‌ی‌ یزد و.

حضرت علی(ع) یکی از پر بسامدترین مضامین تصویرسازی در نگارگری ایران بوده است، با این همه شمایل حضرت در نسخه‌نگاره‌های دوره‌های مختلف، یکسان به تصویر در نیامده است. با توجه به اینکه حضرت علی(ع) با ویژگی‌ها و صفات پسندیده متعددی شناخته می‌شود و روایت‌های گوناگونی پیرامون زندگی و شخصیت آن بزرگوار، در اسلام به خصوص شیعه (اثنی عشری) مطرح شده، هدف اصلی این مقاله، بررسی شمایل‌نگاری حضرت علی(ع) در نگارگری ایران بر اساس روایت است. بدین منظور، پاره‌ای از نگاره‌های شاخص دربرگیرنده شمایل حضرت از دوره‌های ایلخانی تا صفوی، از جنبه شکلی، محتوایی و روش بیانی، توصیف و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شمایل حضرت علی(ع) در نگارگری دوره‌های ایلخانی، تیموری و ترکمن، بر اساس روایت‌های تاریخی، قهرمانی و پهلوانی ـ اسطوره‌ای، به تصویر درآمده است، درحالی که در دوره صفوی، متأثر از غلبه شیعه فقاهتی ـ اثنی عشری، شاهد بازنمایی شمایل حضرت بر اساس روایت‌های شیعی هستیم.