کتابخانه مجازی ادبیات

تشیع، مرامی جز اسلام راستین و به تعبیر امام خمینی(رحمه الله) «اسلام ناب محمدی»، نیست که خدای تعالی آن را بر پیامبرش، محمد مصطفی(صلی الله علیه وآله)، نازل کرده و به وسیله آن حضرت، قوانین و مقررات آن را تشریع فرموده و به دینی جز اسلام راضی نشده: «و رضیت لکم الاسلام دینا» (مائده: 5) و دینی جز آن را نپذیرفته: «الدین عندالله الاسلام فمن یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه» (آل عمران: 3) چنان که پیامبران پیشین نیز کیشی جز اسلام نداشتند و به مکتبی جز اسلام دعوت نمی کردند: «ما کان ابراهیم یهودیا و لانصرانیا لکن کان حنیفا مسلما» (آل عمران: 2). این مقال بر آن است که با نگاهی گذرا بر تاریخ تشیع، در قرن اول و دوم هجری، به تولد و توسعه آن در بستر اسلام اشاره نماید.

شریعتی عنصری تاثیرگذار بر جامعه و محیط خود بود و سعی کرد با نوآوری ترمینولوژیک به بیان مفاهیم جدید و بازسازی برخی مفاهیم، نمادها و ... بپردازد و به دنبال ارائه تفسیری ایدئولوژیک از تشیع - آرمان خواهی رادیکال را به ارمغان آورد تا از سقوط جامعه به ورطه از خودبیگانگی و پذیرش هژمونی و جریان فکری غرب جلوگیری کند . چارچوب نظری نظریة زبان و گفتمان، زبان و تولید قدرت و امکانات آن برای خلق نمادها، استعاره ها و ... هستند که برای فهم پژوهش حاضر موثر واقع می شوند. روش پژوهش اسنادی - کتابخانه ای است . این پژوهش تحلیلی از نوع تبیین علّی است و یافتن تاثیر متغیر مستقل (ترمینولوژی شریعتی) بر است. نتایج نشان می دهد « مدخلیت علّی » متغیر وابسته (رادیکالیسم شیعی ) با استفاده از روش ترمینولوژی مطرح شده از سوی شریعتی و ارتباط آن با رادیکالیسم شیعی در دهه ها ی 40 و50 شمسی جهت بسترسازی برای تکوین و تسریع در ظهور پدیده رادیکالیزم شیعی در انقلاب اسلامی ایران موثر است.

عصر امام هادی(ع)، از دوره‌های مهمّ گسترش و تثبیت تشیع است. مقاله حاضر، با بهره­گیری از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی در منابع تاریخی، روایی و کلامی، کوشیده است به کشف و وصف چگونگی وضعیت شیعیان در آن دوره بپردازد. یافته­های پژوهش نشان­دهنده آن است که از یک سو، امام با وجود تنگناهای سیاسی که با آن مواجهه بود، توانست مرزهای اندیشه­ای تشیع را برای شیعیانی که پس از شهادت امام جواد(ع)‌ همگی به امامت امام هادی(ع)‌ اتفاق نظر داشتند، حفظ نماید و از سوی دیگر، شیعیان نیز دست به تولید آثار فراوانی برای ترسیم اندیشه­های شیعی زدند که به عنوان میراث شیعی همچنان باقی است. شیعیان در برخورد با مواضع محدودکننده خلفای عباسی نیز گاه به صورت ابتکاری و گاه به اشاره امام(ع)، راهبردها و سیاست‌هایی متناسب اتخاذ کردند.

قم، کوفه و بغداد به عنوان کانونهای اصلی فعالیتهای علمی شیعیان در قرن دوم تا چهارم هجری، جایگاهی ویژه در مطالعات شیعه پژوهی دارند. اما «حوزه علمی اهواز» هم به عنوان یکی از مدارس مهم و کهن شیعه در ایران شایسته یادکرد است که به استناد منابع تاریخی، حدیثی و تراجم، نمایندگان قدرتمند و مشهوری در تاریخ فقه و حدیث شیعه داشته است. این مقاله بر آن است با نگاهی تاریخی و پس از مروری بر ریشه های تشیع اهواز، جایگاه حوزه علمی اهواز را در حفظ و گسترش مکتب اهل بیت(ع) از طریق واکاوی رابطه علمی بین قم و اهواز بنمایاند. این رابطه در قالب مهاجرت برخی علما از اهواز به قم و برعکس، مراودات علمی بین دو خاندان بزرگ «آل مهزیار اهوازی» و «اشعریان قمی» و حضور برخی از اصحاب و وکلای خاص امامان(ع) در این دو مرکز بروز یافته است. کلیدواژگان: تاریخ تشیع، قم، اهواز، آل مهزیار، اشعریان قم