شمار شیعیان روسیه را از 3٪ درصد (ششصد هزار نفر) از جمعیت مسلمانان این کشور تا حدود سه میلیون نفر (15٪) ذکر کردهاند. تاکنون مطالعه جامعی درباره جزئیات زندگی شیعیان و کیفیت جامعه شیعیان روسیه، انجام نشده است؛ لذا در این مقاله، ابتدا به کمیت و شمار جمعیتهای شیعی در روسیه میپردازیم. نیز به چگونگی ورود آنها به مناطقی که در آن ساکنند اشاره میکنیم. سپس درباره کیفیت زندگی شیعیان مسکو به ویژه مشاغل و وضع معاش و گروههای سازمانی آنها سخن میگوییم. در پایان، به نوع ارتباط شیعیان با جامعه روس و غیرشیعه و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در قبال آنان پرداخته میشود.
هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر شکلگیری تسنن دوازده امامی در قرن نهم هجری و تاثیرات متقابل آن در برابر تشیع میباشد. تلاش نگارندگان بر آن است تا به این پرسش جواب داده شود که چه عواملی در شکل-گیری اولیه و توسعه تسنن دوازده امامی در این قرن موثر بوده است؟ و تسنن دوازده امامی و تشیع چه تاثیرات متقابلی بر یکدیگر داشتهاند؟ یافتههای این پژوهش که به صورت توصیفی- تحلیلی صورتگرفته، حاکی از این است که برچیدهشدن حلافت عباسی به عنوان قدرتمندترین نهاد دینی اهل تسنن، سبب شد تاسایر گروههای مذهبی بویژه شیعیان مجال فعالیت در فضای خاص سیاسی آن دوران را یافته و به تدریج بر تعداد پیروانشان افزودهشود. در کنار این امر فراگیرشدن نهضتهای صوفی درایران با توجه به تسامح مذهبی تیموریان، نوعی خاص از تفکر جدید را وجود آورد که سعی داشت تا ضمن پایبندی به اصول مذهب تسنن، توجه ویژهای به امامان شیعه (ع) داشته و روند متعادلی در همزیستی تسنن و تشیع در ایران بوجودآورد که تحت عنوان تسنن دوازده امامی شناخته میشود. در این بین تصوف به عنوان حلقه واسط جریانی شد که حاصل آن گذر مذهبی ایران از تسنن محض به تشیع در حدفاصل قرون هفتم تا نهم هجری بود.
خویشاوندی نسبی عباسیان با خاندان رسالت، پیروی از امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در برابر امویان، پیگیری خونخواهی شهیدان عاشورا، شعارهایی مانند الرضا من آل محمد و یا منصور و گزارشهایی درباره منصور و مهدی بودن فرزندان آنان، زمینهای فراهم آورده بود که عباسیان در دوره پیش از خلافت دارای گرایش شیعی و مانند کیسانیه و زیدیه از گروههای شیعی شمرده شود. همسانی و همسویی ماهیت جنبش عباسیان با این نمادهای شیعی از موضوعات شایسته پژوهش است. این مقاله با روش گردآوری دادهها و تتبع کتابخانهای و با رویکرد وصفی و تحلیلی به بررسی انتقادی ماهیت جنبش شیعی عباسیان میپردازد. این ارزیابی نیازمند سنجههایی در زمینه جایگاه اجتماعی جنبش، جایگاه دینی رهبران جنبش، رفتار رهبران عباسی، انگیزه و اهداف جنبش و دستآورد جنبش برای شیعیان است تا میزان باور و همراهی عباسیان با اندیشههای شیعی در فرآیند جنبش تا دستیابی به خلافت روشن گردد. یافتههای این پژوهش نشاندهنده آن است که همگرایی جنبش عباسیان با باورهای شیعی در یک فرآیند پنهان چرخش داشته است و گامبهگام به اندیشههای گروههای رقیب شیعه گرایش پیدا کرده است.
با اهمیت یافتن فعالیت های فرهنگی و برجسته شدن نقش فرهنگ در نظریه های سیاست خارجی و سیاست بین الملل و همچنین در کارکرد دستگاه های دیپلماتیک دولتها، امروز مباحثی چون قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی به عنوان اساس و ساختار برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت کشورها مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش، بسترهای قدرت نرم و زمینه های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را در مصر بررسی می کند. پس از پرداختن مقدماتی به تاریخ حضور شیعیان در مصر، فرهنگ تشیع در این کشور مطاله می شود. سپس داده هایی از دسته های شیعیان مصر، تاریخ معاصر حضور شیعیان در مصر، وضعیت کنونی شیعیان مصر، شخصیت های همسو با تشیع در مصر و سازمان های شیعی در این کشور ارائه می شود. در چارچوب نظری مقاله،مفهوم قدرت نرم و منابع اصلی تامین آن تعریف و تبیین و سپس سنجه های دیپلماسی فرهنگی نرم پایه (مبتنی بر قدرت نرم) معرفی می شود. پرسش اصلی این است که بنیادهای ایجاد روابط فرهنگی میان شیعیان مصر و ایران چیست و جمهوری اسلامی ایران از چه راهی می تواند رابطه ای پایا و استوار در منطقه با تکیه بر بسترهای پایای اجتماعی - فرهنگی پی ریزی کند؟ فرضیه مقاله « ایجاد رابطه ای استئار میان ایران و مصر را در گرو تدوین دیپلماسی جامع فرهنگی ایران می داند تا بتواند بسترهای اجتماعی - فرهنگی جامعه مصر را شناسایی کند و بر آن تاثیر بگذارد.» بایسته ها و چالش هایی که در زمینه سازی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مصر وجود دارد، آخرین بخش مقاله را شامل می شود.
تاريخ مصر به دلايلي چند، اين كشور را همواره مهد چالش ها و كانون رويدادهاي تاريخ ساز كرده است. رويدادهاي تاريخي مصر را به كانون جريان هاي نظري و عملي تبديل كرده است. تشكيل خلافت نيرومند فاطمي، فعاليت و حيات شيعيان، فرهنگ تشيع، تاريخ معاصر حضور شيعيان در مصر، وضعيت كنوني شيعيان مصر، شخصيت هاي همسو با تشيع، و سازمان هاي شيعي در اين مقاله بررسي شده اند تا به اين پرسش اصلي مقاله پاسخ داده شود: شمار (فراوان ي) شيعيان مصر چقدر است و جامعة مصر تا چه ميزان پذيراي فرهنگ تشيع است؟