کتابخانه مجازی ادبیات

تعبیر «یونسی» درباره برخی از راویان شیعی در کتاب رجال شیخ طوسی یکی از تعبیرهای مورد مناقشه و احیانا ابهام آمیز در رجال شیعه است. بر اساس بررسی های انجام شده در پژوهش حاضر ، معانی چون : تلمیذ یونس و من اصحاب یونس به منطور بیان ذم یا مدح راوی - که برخی محققان برای تعبیر یونسی بیان کرده اند- نمی تواند معانی صحیحی بوده و منظور دقیق از این تعبیر را مشخص و روشن کند. برای بررسی دقیق رابطه نمونه هایی از راویانی که چنین تعبیری درباره آنان به کار رفته با یونس بن عبدالرحمن بررسی نقش آنان در ترویج معتقدات یونس بن عبدالرحمن نشان می دهد که تعبیر یونسی درباره عده ای از راویان به طور صحیح و دقیق به معنای « شاخص بودن وی در طرفداری از نحله کلامی خاص منتسب به یونس» است که دست کم در نظر برخی مانند مشایخ قم بر ذم راوی دلالت داشته است.

برای شناخت راویان حدیث، علمی به نام علم رجال سامان یافته که متکفل تبیین حالات و صفات راویان است. نقش و جایگاه واقعی علم رجال در صورتی آشکار می گردد که بدانیم احادیث در طول عمر پرفراز و نشیب خود با پدیده هایی مانند وضع و تدلیس، تصحیف و تحریف، خطا و نسیان راویان و ... روبرو بوده است و از مهم ترین دغدغه های محدثان و فقیهان، احراز صدور روایات از معصوم (ع) بوده است؛ لذا یکی از اساسی ترین و منطقی ترین شیوه ها برای مقابله با پدیده های فوق، آشنایی با دانش رجال و مبانی و قواعد آن است. بسیاری از عالمان و فقیهان، فراگیری این علم را بر دانش پژوهان علوم اسلامی، ضرورتی اجتناب ناپذیر دانستند؛ گرچه گروه اندکی به نام «اخباریون» تلاش کردند از جایگاه واقعی این علم بکاهند و فراگیری آن را به بهانه صحت تمام روایات کتب حدیثی به ویژه کتب اربعه حدیثی شیعه، بیهوده و اتلاف وقت قلمداد نمایند، ولی به جهت عدم استواری دلایل شان، این تفکر نتوانست چندان دوام بیاورد و علم رجال با تلاش علمی عالمان بزرگ در کنار علوم دیگر اسلامی مسیر کمال را در دنبال کرده است.

حدیث و سنت، دومین منبع دین‌شناسی است که نقش بسزایی در تمام معارف اسلامی اعم از عقاید، احکام و اخلاق دارد؛ چه اینکه پس از قرآن، بیشترین سهم را در شناساندن اسلام و شکل‌گیری و بالندگی علوم اسلامی داشته است. بدین جهت، محدثان و عالمان اندیشور، تلاش گسترده و تحسین‌برانگیزی از خود در جهت حفظ وحراست از حدیث و سنت نشان داده‌اند و در نتیجه آثار گران‌سنگ و ماندگاری از خود به یادگار نهاده‌اند. حدیث از گذشته، از جهت سند ومتن با مشکلاتی روبرو بوده است که هر کدام از این مشکلات می‌توانست آن را آسیب‌پذیر نماید؛ بنابراین برای جلوگیری و شناخت آسیب‌ها، علومی چون رجال، جرح و تعدیل، مختلف الحدیث و غریب‌الحدیث، تأسیس و پایه‌گذاری شد. از جمله علومی که مورد توجه خاص شیعیان قرار گرفت، علم رجال وشناخت راویان حدیث بود که اولین اثر در این موضوع را عبیدالله‌ بن ابی رافع، منشی و کاتب حضرت علی علیه‌السلام نوشته است. این حرکت علمی در حوزه دانش رجال در دوره‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد و اندیشمندان شیعی به تکمیل، تهذیب و تنقیح دانش رجال پرداختند و ده‌ها اثر سودمند و ماندگار با سبک‌ها و روش‌های گوناگون از خود به یادگار گذاشتند و غنای ویژه‌ای به این علم بخشیدند.