کتابخانه مجازی ادبیات

مقاله پیش‌رو در پی آن است تا از رهگذر واکاوی نقش ارتباطی رجزهای یاران امام حسین(ع) در قیام عاشورا، کارکرد «رجز» ـ به مثابه یک رسانه سنتی ـ را در این رویداد مهم تاریخ اسلام از منظر ارتباطی تبیین نماید. به این منظور و با بهره­گیری از نظریه کارکردگرایی در مطالعه کارکردهای پیام­های ارتباطی، بر «آگاه­سازی» پیام­های ارتباطی ـ‌ به­عنوان یکی از کارکردهای پیام­های ارتباطی ـ تمرکز شده و با استفاده از مدل ارتباطی «لاسول»، رجزهای یاران امام(ع) از جهت نقش «آگاهی ­بخش» آنها بررسی شد. در تحلیل محتوای رجزها از روش «تحلیل محتوای کیفی» (با رویکرد تلخیصی) استفاده شد. از جمله مهم­ترین نتایج به­دست آمده این است رجزهای یاران سیدالشهداء(ع) در رویداد عاشورا، علاوه‌بر کارکردهای رایج این رسانه سنتی در آن دوران (از جمله بیان جنگاوری و نسب رزمنده)، هم­سو با اهداف ترسیمی امام حسین(ع) از قیام عاشورا بوده و از این منظر، واجد کارکرد «آگاهی‌‌بخشی» است.

از مهمترین نکات در فهم متون تاریخی، درک درست اصطلاحات پرکاربرد آن است؛ چرا که محقق را در شناخت فضای تاریخی مورد تحقیق کمک کرده و او را از پیشداوری های مختلف حفظ می کند. یکی از این اصطلاحات، کلمه «امیرالمومنین» است که در متون تاریخی و بعضا مذهبی مسلمانان از جایگاه ویژه ای برخوردار می‌باشد. در مقاله «جستاری در کاربرد امیرالمومنین در فرهنگ و تمدن اسلامی» آقای دکتر سید علیرضا واسعی که در شماره 22 فصنامه علمی پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی به چاپ رسیده است، ضمن پرداختن به این اصطلاح و بررسی سیرتاریخی مفهوم آن در میان عامه مسلمانان و حاکمان اسلامی از جمله پیامبر و دیگر خلفا، تلاش شده تا به این پرسش، پاسخی مناسب داده شود که آیا در وضع اولیه این اصطلاح، مفهوم رهبری سیاسی جامعه اسلامی در نظر گرفته شده است یا دارای مصداق معینی بوده که در گذر زمان و تابع نیاز جامعه اسلامی به دیگر افراد سرایت کرده است؟ وی تلاش نموده تا به دور از پیشداوری های عقیدتی یا فرهنگی دستاورد متفاوتی را ارائه کرده وخاستگاه این اصطلاح را در فرهنگ جامعه اسلامی مشخص کرده، فراز و فرودهای آن را طول تاریخ اسلام بیان نماید.