کتابخانه مجازی ادبیات

نویسنده مقاله، بحث خود را در پنج بخش ارائه کرده است. در بخش نخست، مقاله را با بحث درباره سرشت منابع آغاز می کند و سه گروه از منابع امامی را نام می برد: اول نوشته های کلینی، ابن بابویه قمی و شیخ مفید که به یمن آنها حجم عمده روایات سیره ـ مغازی امامی بر جای مانده است; دوم آثار تفسیری به ویژه تفسیر علی بن ابراهیم قمی; سوم آثار مربوط به زندگی دوازده امام نظیر بحارالانوار مجلسی که هفت مجلد آن به سیره پیامبر اختصاص دارد و در مجلدات دیگر نیز می توان مطالبی مربوط به این موضوع را یافت. در بخش دوم، به نقش امام به مثابه منبع نزد امامیان اشاره می کند و حجم عمده روایات شیعی درباره سیره و مغازی را روایاتی می داند که با سلسله سندهایی به امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) می رسد.

مقاله حاضر به بررسی مسؤولیت پذیری و وظیفه شناسی، از دیدگاه قرآن و روایات اهل بیت(علیهم السلام) می پردازد. در این باره، با بررسی رابطه مسؤولیت پذیری و وظیفه شناسی، ریشه مسؤولیت پذیری انسان را در امانت الهی یافتیم که جز انسان موجود دیگری نتوانست آن را قبول کند. اما انسان درصورتی می تواند مسؤولیت پذیر باشد که با دو اصل تقوا و ایمان، زمینه های آن را فراهم کند و از راهکارهای تفکر و تفقه و بصیرت بهره برد. البته، مسؤولیت پذیری انسان صرفاً در زمینه تقوا امکان پذیر است. اگر انسان از تقوای فطری خود، به خوبی بهره ببرد می تواند به تقوای دینی نائل شود؛ در این صورت، زمینه انجام وظایف به خوبی برای او فراهم می شود. ایمان نیز نیرویی در انسان پدید می آورد که در هنگام انجام وظایف سستی به خرج ندهد. از منظر قرآن کریم و روایات، انسان پنج وظیفه اصلی یعنی ایمان، انفاق، اقامه نماز، وفای به عهد و صبر بر عهده دارد. هر یک از این وظایف اصلی، کلیدی برای انجام دسته ای از وظایف فرعی است که انسان در زندگی بر عهده دارد. واژه های کلیدی وظیفه شناسی، مسؤولیت پذیری، امانت، تفکر، تفقه، بصیرت، تقوا، ایمان

این تحقیق به بررسی و بازسازی نقش عبدالرحمن بن ملجم مرادی و عوامل اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) می‌ پردازد و نقش فرهنگ قومی، نظام اجتماعی و طبقات اثرگذار را در شکل‌گیری و جهت‌دهی تحولات تاریخ صدر اسلام برجسته می‌ سازد. بر اساس تحقیق روشن می‌ گردد؛ مخالفان امام علی (ع) ائتلاف کرده و در مسئله توطئه و ترور آن حضرت وفاق داشتند. ظهور خوارج و تعامل آنها با این گروه فرصتی را فراهم آورد تا جبهه مخالفان قوت بیشتری بگیرد و ترور آن حضرت توسط ابن ملجم صورت بگیرد. او در انجام این امر مصمم و آگاهانه عمل کرد. ابن ‌ملجم شخصیتی برخاسته از نظام قبیله‌ ای، فرهنگ بدوی و کج‌ اندیشی دینی بود. مواضع و عملکرد او و جریان ائتلافی در مسئله شهادت امام علی (ع) در راستای این تفکر قرار داشت. در پژوهش‌‌های انجام شده تنها برخی روایت‌‌های تاریخی مرتبط با ابن ملجم بررسی شده و خالی از تحلیل انتقادی یا ارزیابی سندی و محتوایی است. هم چنین در این تحقیقات متغیرهای اثرگذار در مسئله شهادت امام علی (ع) مورد غفلت واقع‌ شده و آن را ناشی از خشونت و تزلزل اخلاقی و اجتماعی ابن ملجم و گرایش‌های افراطی وی می‌ دانند. در این جستار روش تحقیق تاریخی است و با مراجعه به منابع، روایت‌‌های موجود درباره نقش ابن ملجم در مسئله شهادت امام علی (ع) و عوامل و متغیر‌های موثر در این زمینه صورت‌ بندی، مستند سازی، تبیین، ارزیابی و تحلیل انتقادی می‌ گردد.

در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻓﺮﺻﺖﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری در اﺧﺘﯿﺎر اﻣﺎﻣﯿﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. از ﺳﻮﯾﯽ، اﻓﺰاﯾﺶ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﻣﺎﻣﯿـﻪ، زﻣﯿﻨﻪای ﺑﻪ دﺳﺖ داد ﺗﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﻣﺎﻣﯿﻪ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ، ﺑﻪ دﻓﺎع ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ از دﯾﻦ و ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑـﻪ ﮐـﺎرﮔﯿﺮی روشﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن، اﻣﮑﺎن ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺬﻫﺐ و ﺣﻞّ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻌﺪد ﺷﯿﻌﯿﺎن را ﻓـﺮاﻫﻢ آورﻧـﺪ. در اﯾـﻦ ﻣﯿـﺎن، ﺣـﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ، ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻬﻤﯽ را در راﻫﺒﺮدﻫﺎی اﻣﺎﻣﯿﻪ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﺮد. روﯾﮑﺮد داﻧﺸﻤﻨﺪان اﻣﺎﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻏـﺪﯾﺮ، ﻧﺎﺷـﯽ از اﻫﻤﯿـﺖ و ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻣﺎﻣﺖ و ﻧﺺ در ﻓﻬﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﻃﺮﯾﻘﻪ ﻇﻬﻮر و ﺑـﺮوز آن در ﺳﯿﺎﺳـﺖ و ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻣـﺮدم و ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮ از ﻫﻤـﻪ، ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ آن ﺑﺎ ﻫﻮﯾﺖ ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻮد. ﺑﺎزﺧﻮرد اﯾﻦ اﻣﺮ، اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎر و ﻫﻮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺷﯿﻌﯿﺎن و ﺣﻞّ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﺎﺋﻞ داﺧﻠـﯽ آﻧـﺎن ﺑﻮد؛ اﻣﺮی ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن اﻣﺎﻣﯿﻪ اﻋﻢ از داﻧﺸﻤﻨﺪان، رﺟﺎل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و دوﻟﺘﻤـﺮدان در آن ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﻓﻌـﺎل داﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﯿﺮاﺛـﯽ ﻋﻈـﯿﻢ از ﺗﻼش ﻓﮑﺮی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻧﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ، ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫـﺎی اﻣﺎﻣﯿـﻪ در راﺳﺘﺎی ﺗﺒﯿﯿﻦ آﻣﻮزهﻫﺎی ﺷﯿﻌﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ، ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻏﺪﯾﺮ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن را ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ. روش ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ- ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و اﺳﻨﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ اﺳﻼﻣﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.