کتابخانه مجازی ادبیات

از جمله مسائل مهمی که مورد توجه تمامی فرق مسلمان قرار گرفته است، مسئله امامت است. تقریبا تمامی متکلمان مسلمان در این باب قلم زده اند و در تمامی کتب کلامی می توان بحث امامت را یافت. خواجه نصیرالدین طوسی بزرگ فیلسوف و متکلم مسلمان نیز در جای جای تالیفات فراوان خویش به این مسئله پرداخته و سعی در تبیین آن نموده است. از جمله مباحثی که خواجه به آن پرداخته است مباحث امامت عام از جمله تعریف امامت است. اولین و مهمترین گام در تبیین امامت، همین تعریف و روشن شدن محل نزاع است. در این مقاله به نقد تعریف امام از منظر خواجه پرداخته ایم و با تعاریف سایر متکلمان مقایسه کرده ایم و به برخی مسائل در امامت عامه از منظر خواجه اشاره کرده ایم.

يكي از مهم ترين مباحث امامت، گفتگو پيرامون راه هاي تعيين امام است. در اين ميان، بهترين راه تعيين امام، نص بوده كه موردپذيرش انديشمندان مذاهب اسلامي است. نص از جهت وضوح دلالت به دو قسم «نص جلي» و «نص خفي» تقسيم مي شود. نص جلي بدون واسطه، امامت را اثبات خواهد كرد؛ و از همين رو داراي اهميت ويژه اي است. در اين پژوهش نص جلي بر امامت بلافصل حضرت اميرالمومنين عليه السلام در شب معراج، از منابع اهل سنت موردبررسي قرار خواهد گرفت و صحت سند آن با توجه به مباني ايشان در علوم حديث اثبات خواهد شد. از آنجاكه اين نص، از نصوص جليه است، با اثبات صحت سند و بدون ضميمه شدن مقدمه اي ديگر، امامت بلافصل اميرالمومنين عليه السلام ثابت خواهد شد.

درگیری های علمی و عملی اهل حدیث با امامیان بغداد در دوران غیبت، روند صعودی و افزایشی داشته است. شواهد تاریخی حاکی از آن است که با افزایش تکاپوی اجتماعی و علمی امامیان در اواخر سدۀ سوم و اوایل سدۀ چهارم، اهل حدیث (حنبلیان) آشوب های اجتماعی را علیه شیعیان ایجاد کردند. پس از ورود آل بویه و رشد فعالیت های سیاسی _ اجتماعی شیعیان و آشکار شدن شعائر و آیین های آنان، حساسیت ها و درگیری ها به مراتب بیشتر شد و در اواخر سدۀ چهارم و اوایل سدۀ پنجم _ همزمان با اوج شکوفایی مدرسۀ بغداد _ فتنه های اجتماعی به بالاترین حد رسید. موضع بزرگان امامیه و اهل حدیث در برابر آشوب های مذهبی متفاوت بود. اندیشه وران امامیه گرچه در مقام بحث و نظر علمی در ردّ و انکار مبانی و مبادی اهل حدیث پویا بودند، اما نه تنها در درگیری های اجتماعی جلودار نبودند، بلکه در خاموش کردن فتنه تلاش می کردند. این در حالی است که محدثان و عالمان اهل حدیث، از سردمداران و جلوداران درگیری ها و تحریک و تهییج عوام بودند؛ کسانی چون ابو محمد بربهاری، ابوبکر محمد بن عبدالله محدث، ابن بطۀ حنبلی، ابن سمعون حنبلی و ابوعلی ابن المذهب.