کتابخانه مجازی ادبیات

منظومه علی نامه که هویت سراینده آن نامعلوم، ولی با تخلص «ربیع» شناخته می شود در ۴۸۲ ق سروده شده و کهن ترین منظومه شیعی است که به همت استاد شفیعی کدکنی با مقدمه ای عالمانه به جامعه علمی عرضه شده است. هرچند بیشتر پژوهشگران حوزه ادبیات فارسی آن را مورد توجه قرار داده اند، اما با توجه به محتوای این منظومه که شجاعت ها و دلاوری های امیرالمؤمنین × در دو جنگ جمل و صفین براساس روایات مورخ مشهور ابومخنف (م. 157) به نظم کشیده، از زاویه تاریخی نیز بسیار حائز اهمیت است. آنچه در مرحله نخست درباره این میراث مکتوب کهن شیعه اهمیت دارد، مذهب شاعر است. آنچه که برخی در این موضوع نوشته اند تشیع ربیع را به صورت کلی اثبات می کند که با تسنن محب اهل بیت ^ نیز قابل جمع است. این نوشتار با ارائه مولفه های مهم اندیشه های تشیع اعتقادی و انطباق آنها بر منظومه علی نامه، تشیع امامی سراینده آن را ثابت کرده است.

علویان در طول یک صد و هفتاد سال حکومت خود در علم و ادبیات طبرستان موثر واقع شدند. هرچند با گذشت زمان جانشینان آنان به تدریج از داعیه های نخستین دور شده، تنها ظاهر و شکل شعار گونه ای از آرمان های اولیه را نگه داشتند.دامنه نفوذ نهضت های علمی و ادبی آنان به تدریج از مرزهای طبرستان گیلان و دیلم پا بیرون نهاد و مردمان سایر بلاد نیز آیین علویان را پذیرا شدند. نهضت های علمی و ادبی علیان در سایه سار اقدامات آنان بوده است که از مهم ترین اقدامات آنان می توان به این موارد اشاره کرد: توجه به اصحاب علوم و ادبیات، تشویق و حمایت مادی و معنوی از آنان، تاسیس مساجد ، مدارس علمیه و کتابخانه ها، توجه به شعر و ادبیات به عنوان اهرمی در جهت نشر و گسترش عقائد سیاسی و مذهبی شیعه. این گفتار بر آن است که ضمن بررسی جایگاه علوم و ادبیات در گستره حکومت علویان طبرستان ، دلائل توفیق آنان را باز شناسد و به تحلیل و ارزیابی آن بپردازد.