کتابخانه مجازی ادبیات

تعریف امامت، اساس و پایه بحث های امامت پژوهی است. در تفکر شیعه، تعریف سامانمند و منطقی از امامت برای اولین بار از سوی متکلمان مدرسه بغداد مطرح شده است. نویسنده در این نوشتار، تعریف امامت را از دیدگاه مهم ترین شخصیت های مدرسه بغداد موردبررسی قرار داده و ویژگی های این تعاریف و نسبت آن ها با مفهوم نبوت و رسالت از منظر متکلمان مدرسه بغداد و تفاوت این تعاریف را به بحث گذاشته و در پایان به ارزیابی عام رویکرد مدرسه بغداد در تعریف امامت پرداخته است. از نظر نویسنده، به لحاظ روشی، رویکرد متکلمان مدرسه بغداد در تعریف امامت موردپذیرش است، ولی به لحاظ محتوا و جامع ومانع بودن و تناسب آن با معارف قرآنی و روایی در ارتباط با امامت، با اشکالاتی مواجه است. به همین جهت تعریف امامت با توجه به جایگاه آن در قرآن و روایات، نیازمند تکمیل و بازبینی است.

پس از غيبت امام عصر(، موضوع خلافت و امامت، رنگي تازه به خود مي‌گيرد، و محل مناقشه و مباحثه اماميه، با ديگر فرق كلامي مي‌گردد، چنا‌ن‌كه آثار متعددي نيز از سوي اماميه، در اين زمينه تأليف شد. در ميان اين نابساماني‌ها و درگيري‌هاي كلامي، قاضي عبدالجبار كه از معتزليان بصري است، كتابي موسَّع، به نام المغني في ابواب التوحيد و العدل را به رشته تحرير در‌مي‌آورد كه در جزء بيستم، بحث امامت را به ميان مي‌كشد و اعتقادات اماميه را در اين موضوع، ردّ و نقض مي‌كند. سيد مرتضي نيز، با نگارش الشافي في الامامة، به اشكالات و شبهات وي كه در جزء بيستم المغني آمده، پاسخ گفته است. اين كتاب كه در ۲۲ فصل به نگارش درآمده، در صحت انتسابش به سيد مرتضي، شكي وجود ندارد. وي، به صورت گزينشي و خلاصه، به اشكالات قاضي پاسخ گفته است. اين كتاب، تا امروز بدون تصحيف و دگرگوني باقي است و يكي از علل آن، تلخيص شيخ طوسي از الشافي است كه با فاصله كمي از نگارش آن، انجام شده است. اين كتاب، تنها يک تصحيح و تحقيق دارد و فاقد ترجمه است.