کتابخانه مجازی ادبیات

عاشورا، به‌عنوان «زمان مقدس» و کربلا، در مقام «مکان مقدس»، یکی از محوری‌ترین باورهای شیعی است و نقشی ممتاز در تشیع دارد. رویکردهای جدیدی همچون پدیدارشناسی، امکان تصویر جدیدی از این باور رایج شیعی برای انسان معاصر فراهم می‌آورد. میرچا الیاده با رویکردی پدیدارشناسانه در باب مبحث ادیان، بر این نظر است که غالب باورها و آیین‌های ادیان بر محور «آفرینش» و «نوزایی آفرینش» قرار دارد. اگرچه آیین‌های عاشورایی، بازسازی حادثه غم‌بار کربلاست، مقایسه و تطبیق آنها با آیین‌ها و جشن‌های نوزایی سایر ملل، نشان می‌دهد که مفهوم و کارکرد و ساختاری مشابه دارند. بر همین اساس، ‌می‌توان واقعه عاشورا را «آیین نوزایی شیعه» دانست. علاوه بر این، باورها و آیین‌های عاشورایی فراتر از یک منطقه است. پیش از این، پرسش‌هایی از این دست، سکوت یا پاسخ‌هایی سنتی در پی می‌آورد؛ حال آنکه میزان اقناع پاسخ‌های سنتی به چنین پرسش‌هایی خود مورد پرسش است. دست کم بخشی از جامعه، از رویکردهای جدید و علمی، استقبال می‌کنند. در این مقاله کوشش شده‌است با رویکردی جدید و برون دینی، آیین‌ها و باورهای عاشورایی بازخوانی شود. هدف پاسخ به این پرسش است: آیا از طریق بازخوانی و تعامل با سایر فرهنگ‌های مشابه در باب آیین نوزایی، امکان ارائه تصویری قابل مفاهمه‌‌ از عاشورا برای غیرشیعیان وجود دارد؟

واقعه کربلا یکی از رخدادهای مهم و تاثیرگذار تاریخ اسلام به شمار می‌آید که از سده اول هجری تاکنون، آثار گوناگونی پیرامون آن پدید آمده است. گزارش‌گران واقعه کربلا در پردازش چرایی و چگونگی حادثه، شرح احوال یاران امام حسین7، شرح احوال دیگر کنش‌گران آن و ابعاد واقعه عاشورا، رویکردهای گوناگونی اتخاذ کرده‌اند. بررسی آثار عاشورانگاران و عاشوراپژوهان از این منظر، یکی از بایسته‌های پژوهش در دوران کنونی است. در میان گزارش‌های واقعه عاشورا در دوران معاصر، آثار عاشورایی محمد‌ابراهیم آیتی (د. 1343) به دلیل توجه ویژه به تحریفات عاشورا از ابعاد گوناگون، شایسته توجه و بررسی است. مقاله پیش رو با واکاوی مضامین عاشورایی آثار آقای آیتی به سنخ‌شناسی گفتمان‌های مطرح در آن می‌پردازد. در این روش، علاوه بر توجه بر عناصر زبانی و بافت متن، شرایط و موقعیت اجتماعی و سیاسی که متن در آن تولید شده است، تحلیل و ارزیابی می‌گردد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که از منظر سنخ‌شناختی نگرش‌های تاریخی، عاطفی، عرفانی و ماورایی در آثار عاشوراپژوهی نویسنده وجود دارد. هم‌چنین تاکید بر بیان اسانید، توجه به عناصر مقوم شکل‌گیری رخدادهای تاریخی شامل زمان، مکان و افراد و تسلط بر انساب سبب شده است که در آثار آیتی، گفتمان تاریخی به عنوان گفتمان مسلط مشاهده شود.

حفظ و نگه داری از مرزها دارای اهمیت ویژه ای است. مطمئناً بهترین افراد برای نگه داری از مرزها همان مردم بومی و خود مرزنشینان می باشند. این مقاله به اهمیت و تاثیرحس تعلق مکانی در پایداری سکونت و تمایل به مهاجرت زنان روستایی شیعه مرزنشین در منطقه سیستان می پردازد. جامعه آماری این تحقیق زنان روستایی مرزنشین می باشند و با تلفیقی از روش کتابخانه ای و بررسی میدانی، به تجزیه و تحلیل این موضوع پرداخته-ایم. یافته ها حاکی از این است که ، حس تعلق مکانی در زنان روستایی شیعه مرزنشین منطقه سیستان از ضریب بالایی برخوردار است و می توان از آن به عنوان یک ابزار و یک نقطه قوت در پایداری سکونت در مرزها و کاهش مهاجرت روستاییان در این مناطق استفاده کرد. در عین حال، تقویت حس تعلق مکانی در بین زنان روستایی شیعه مرزنشین می تواند به دوام و بقای خانواده ها و همچنین عدم تخلیه مرزهای ژئوپولیتیکی و عقیدتی در مناطق مرزی منجر گردد و زمینه را برای توسعه مناطق مرزی فراهم نماید.