کتابخانه مجازی ادبیات

این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیده‌هایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.

مسئله تقریب (در بین نخبگان شیعه و سنی) و وحدت (در بین پیروان دو مذهب) از دیدگاه های مختلف قابل بررسی به نظر می رسد؛ ولی ظاهرا تاکنون، از نظرگاه تحلیل گفتمانی به آن پرداخته نشده است، مدعای مقاله این است که اگر این موضوع با بصیرت گفتمانی تحلیل شود، نتایجی جدید و عمیق به همراه خواهد داشت. غرض از «بصیرت گفتمانی» به جای «روش گفتمانی»، رهایی از برخی استلزامات روش های بسامدرن و گفتمانی است. ذات دین با جوهرستیزی و ناذات گرایی روش های بسامدرن سازگاری ندارد. هر چند التزام به کاربرد یک روش، ضرورتا به معنای پذیرش همه پیش فرض ها، اصول و پیامدهای آن نیست. در این مقاله، می کوشیم در راستای تاکید بر ضرورت وحدت جهان تشیع و تسنن، از برخی مفاهیم و اصول روش تحلیل گفتمانی (با تاکید بر لاکلا و موف) بهره بریم. به نظر می رسد اگر مسئله وحدت، با بصیرت گفتمانی تحلیل شود. بسیاری از غیریت های سازمان های شیعه / سنی به شرایط ویژه اختصاص می یابد و راهی نو برای هم زبانی این دو مذهب در دنیای مدرن فراهم می شود.