کتابخانه مجازی ادبیات

این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیده‌هایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.

مساله تفضيل اميرمومنان علي (ع) از مسائلي است كه ازقديم ميان متكلمان مسلمان مورد بحث بوده است. « رساله تفضيل اميرالمومنين علي (ع)» تاليف متكلم بزرگ اماميه، شيخ مفيد (ره) نيز يكي از نگاشته هايي است كه به همين موضوع پرداخته و نمودار انديشه و باور اكثر متكلمان شيعه، يعني تفضيل و برتري علي (ع) بر همگان به جز رسول خدا (ص) مي باشد. عموم معتزليان بغداد نيز معتقد به برتري علي (ع) بر ديگر اصحاب پيامبر(ص) هستند. دستگاه خلافت عباسي هرچند براي مصلحت حكومت، ازعقيده«امامت مفضول برفاضل» حمايت مي كرد، اما با اين حال مامون كه از نظر علمي سرآمد همه خلفاي عباسي است، با برگزاري مجالس مناظره، از عقيده تفضيل و برتري علي (ع) دفاع كرد و به اثبات آن مي پرداخت. رساله تفضيل شيخ مفيد (ره) با همه اختصار، نشانگر غناي دانش و روش مولف آن است؛ چرا كه در هفت فصل با استناد به روايات خاصه و عامه و شواهد تاريخي و مقامات امير مومنان علي (ع) به اثبات مدعاي خويش مي پردازد.