رابطه بین فقها و عرفان اسلامی همواره از موضوعات بحث برانگیز بوده است. در طول تاریخ اسلامی عالمانی همت خود را مصروف مبارزه با عرفان کرده اند. در این میان، برخی دیگر در جهت تقویت عرفان حقیقی تلاش کرده اند. از جمله این عالمان، شهید ثانی است. از این رو، این پژوهش عهده دار بررسی اندیشه ها و گرایش های عرفانی این شهید بزرگوار شده است. در این جستار، عنایت شهید به عارفان مسلمان مورد توجه قرار گرفته، و تجلی عرفان عملی و نظری در آثار و احوال ایشان در ابعاد محتوایی و روشی نشان داده شده است. نیز سعی شده است تاثیر و تاثرات عرفانی وی مورد بازکاوی قرار گیرد. این بررسی نشان خواهد داد که فقیهی صاحب نام با تصوف و عرفان اسلامی همسو بوده و علی رغم مخالفت عده ای از علما، وی متمایل به عرفان اسلامی است. این امر نشان از ظرفیت بالا و ناشناخته عرفان اسلامی برای عالمان دارد. می توان از رهگذر این گونه پژوهش ها عرفانی را که فقهای امامیه به آن توجه داشته اند به طالبان عرفان حقیقی شناساند.
سنیگری دوازدهامامی، از جمله جریانهای فکری معتدل اسلامی به شمار میرود که همۀ امامان دوازدهگانۀ شیعه( را به عنوان امام خویش پذیرفتهاند. دیدگاه این جریان دربارۀ مسئلۀ مهدویت امام دوازدهم و موعود آخرالزمان بودن ایشان، امری است که شاید در نگاه نخست پذیرفته تلقی شود؛ اما واقعیت آن است که سنیان دوازدهامامی بر سر آن اتفاق نداشته و قائل به دو دیدگاه متفاوت شدهاند.نوشتار حاضر درصدد است در کاوشی نو، با بررسی توصیفی _ تحلیلی دیدگاههای سنیان دوازدهامامی برجسته، دیدگاههای آنان را دربارۀ حضرت حجت بن الحسن( و مهدویت ایشان تبیین کند. بررسی این مسئله، افزون بر یاریرساندن به شناخت جایگاه امام مهدی( در میان جریانی اعتدالی در جهان اسلام با ماهیتی سنی، دروازهای جدید به روی طرفداران تقریب میان مذاهب اسلامی و نزدیکی میان اهلسنت و تشیع خواهد گشود. کاوش در اندیشههای مهدوی سنیان دوازدهامامی، نشان از آن دارد که همگی امامت ایشان را میپذیرند، اما در تطبیق موعود آخرالزمان بر حضرت، میان آنان دودستگی وجود دارد. گفتنی است موعود ندانستن امام دوازدهم شیعیان از سوی برخی از سنیان دوازدهامامی، از نیکی، احترام و عظمت ایشان نزد آنان نکاسته است.
میرداماد از فیلسوفان و متکلمان بنام شیعه در عصر صفوی است. آثار او را میتوان تبیین گر بسیاری از مقولههای بنیادین کلام شیعی تلقی کرد. در مقاله حاضر برای تبیین اندیشههای کلامی شیعه از دریچه آثار میرداماد، به بررسی موضوعاتی چون توحید، جبر و اختیار، نبوت و... میپردازیم و آنها را به عنوان بنیادهای کلام شیعی مورد امعان نظر قرار میدهیم.